Duela sei urte hasi zen, Maite Lakar eskualdeko ondare ez materiala biltzen. 2006 eta 2008 bitartean, Bortzirietako 50 gizon-emakumeren testigantzak, ezagutzak eta istorioak bideoan grabatu zituen. Bildutakoa antolatu ondotik, Bortzirietako Euskara Mankomunitateak eta Euskokultur Fundazioak lanaren aurkezpena eginen dute abenduaren 19an, arratsaldeko 18:00etan, Berako Beralandeta eraikinean. Mendez mende eta ahoz aho transmititu den jakintza, ikus-entzunezko formatuan bueltatuko zaio gizarteari.
E. IRAOLA
Zein da egindako lanaren helburua?
Ondare ez materiala biltzea. Bertako euskaraz gain, bizimodua, ohiturak, lanbideak, sinismenak, jokuak, kantuak... pertsona baten bizitza osatzen duten atal guztiak biltzea. Gero, eduki horiek guztiak berriz gizarteratzeko.
Nola egin duzue bilketa lana?
50 gizon-emakume elkarrizketatu ditugu. Gehienak 64 urtetik goitikoak. Herriko norbaitek bidalita joaten ginen elkarrizketatuengana. Lehenengo eguna elkar ezagutzeko, gaiak tanteatzeko eta proiektua esplikatzeko erabili eta bigarren egunean egiten genituen grabazioak. Pertsona bakoitzarekin bataz beste pare bat orduko grabazioak egiten genituen. Lekuko bakoitzari ahal genuen etekin gehiena ateratzen saiatu gara. Sei urtez aritu gara bilketa lanean. Milaka istorio, bizipen... batu ditugu.
Zeri buruz solasten zuten?
Denetarik bildu dugu, ahal genuen guztia. Eguneroko bizitzarekin lotura duten gaiak eta herriko bizitzarekin erlazioa dutenak. Garai hartako ohitura, sinesmenak... Ekonomiaren inguruan ere solastu dute. Garaiko lanbideez eta jakina, kontrabandoa, feriak eta merkatuak ere hizpide izan dira. Bertzetik, soldadu garaia eta herriko istorio politiko zaharrak ere bildu ditugu. Kulturarekin zerkusia dutenak eta euskara-gaztelania harremanaz ere bai: egiten zituzten hanka-sartzeak, gaizki ulertzeak, euskaraz egitea debekatua izan zenekoa, herriz herri mintzoen arteko aldea... Eta nola ez, gaur egungo edo azken urteotako kontuez ere aritu dira.
Ohartzen gara guzti horren balioaz?
Nik uste dut oraindik ez garela konsziente. Belaunaldi honek pila bat daki, eduki aldetik eta baita euskarari dagokionez ere. Beste garai eta egoera batzuk bizi izan dituzte. Beraiek kontatzeko duten guztiak izugarrizko balioa du, diruz ordaindu ezin litekeen balioa. Ondare hau betiko galtzen dugunean ohartuko gara duen garrantziaz eta hori da tristeena. Aldez aurretik bilketa lana egiten ez bada, pertsona hauek falta direnean ondarea ere beraiekin batera desagertzen da.
Nola berreskuratu?
Bilketa lana egin, materiala sortu eta horren inguruan ekimenak egin behar dira. Asko dago egiteko eta landu beharreko zerbait da.
Eskualdean bildutakoa eskuragarri egonen da?
Interneten paratuko dugu eta materiala ere sortu nahi dugu: liburuak, DVDak... Horretarako Labrit eta Euskokultur Fundazioa aritzen gara elkarlanean. Baztanen gainera, fonoteka gisako bat jarri dute. Material guztia jarriko da eskuragarri, interesa duena, bertara joan eta kontsultatzeko. Baztango bilketaren aurkezpen ofiziala urtarrila edo otsailean izanen da. Bortzirietako lanaren aurkezpena berriz, abenduaren 18an eginen da Beran Beralandetan.
Zein da aurkezpen horren asmoa?
Herritarrek ikustea zer lan egin den eta proiektu honen berri ematea. Hau ez baita hemen hasi eta hemen bukatzen. Asko bildu dugu, baina oraindik asko dago biltzeko. Elkarrizketatuei aurkezpen egunean nolabaiteko omenaldi edo eskertza egin nahi diegu. Beraiek joaterik ez badute, xahar daudelako edo hil direlako familiei etortzeko deia egin nahi diegu. Bakoitzari bere grabazioaren kopia bat ematen diogu. Proiektua zertarako den ikusten dute eta oso emaitza polita izaten da.
BERRESKURAPENA
«Ondare hau betiko galtzen dugunean ohartuko gara duen garrantziaz eta hori da tristeena».
ONDORIOAK
«Idatziari eta irakurmenari izugarrizko garrantzia ematen zaio, baina ahozko transmisioa ez da lantzen. Ondare ez materiala galtzeaz gain, euskarari ere kalte egiten dio. Hizkuntzak bizitasuna eta naturaltasuna galtzen baititu».