![[GUTUNA]: Makroberriztagarrien krimenak: mundu osoko testigantzak](https://erran.tok-md.com/argazkiak/mNL/iruzurra_III.jpg)
Azken hamarkadatan, munduko hainbat herrialdetan makropoligono eolikoetatik hurbil bizi diren familiek izan dituzten sufrimenduak eta gaixotasunak salatu dituzte.
Merezi du azpimarratzea txosten hauetako batzuk, turbinek gaur egungo dorreek baino askoz altuera txikiagoa duten garaian egin zirela. Hau da, osasunean eragin negatiboak areagotu egin dira gaur egun, baita horien larritasuna eta horien ondorio negatiboak hedatzen diren distantzia tartea ere.
Instalazio eolikoak dauden munduko herrialde guztietan bildutako ehunka mila lekukotasunen artean hautatutako serie txiki bat da hau.
Lurraldearen defentsan ari garenak «gezurtiak» garela erraten dute batzuek. Ehun milaka pertsona gara indarkeria administratiboaren eta eolikoen inposazioaren aurka borrokan ari garenak. Mundu osoan. Eta ehun milaka pertsona, gaixo: bere etxeetan ezin bizi.
Nork da gezurtia? Gu? Testigantza hauek eman dituztenak? Edo enpresa eolikoen dirua eta babesa eta gobernuko dirulaguntzak hartzen dituzten «espezialista» eta «iritzi sortzaile» merkeak?
1) Sherrie Sonderegger. Dekalb County Missouri, Estatu Batuak. 2022.
«Ez nuen migrainarik izan turbina horiek jarri aurreko 18 urteetan. Martxan jarri zituztenean buruko minak izaten hasi nintzen. Batzuetan Advil hartuta lasaitzen ziren. Turbinek zenbat eta denbora gehiago pasatu biratzen, orduan eta buruko min handiagoak sentitzen nituen, gogorragoak eta iraunkorragoak. Astero 2-4 egun ematen ditut migrainarekin. Egunero hegazkinez hegan ari banintz bezala sentitzen ditut belarriak. Infrasoinuek ere eragiten didate. Lo egiten saiatzen naizenean, nire barruan dardara egiten du jasanezin bihurtu arte. Bihotz taupadak ditut.
Etxean biok ez dugu ondo lo egiten. Suerte oneko banago, ordubetez lo egiten dut eta gero esnatu egiten naiz. Berriro lokartu eta esnatu egiten naiz turbinak entzutean, edo bihotza bizkortzen zait; erlojuari begiratu eta 15 edo 20 minutuz bakarrik egin dut lo. Horrela gauero. Medikuak 2018ko abenduan esan zidan premiazkoa zela turbinetatik urrun joatea. Pertsona batek denbora mugatu batez bakarrik funtziona dezake lo falta izanez gero. Etxetik urrundu behar dut gutxienez astebetez edo gehiagoz, buruko minak gelditzeko eta lo egin ahal izateko eta belarriak berriro normaltasunera itzultzen zaizkidala sentitzeko. Ez genuke hau sufritu behar! Inork ez luke hau jasan behar. Kriminala eta ankerra da enpresa eolikoek jendeari hori jasanaraztea. Batzuei sufriarazten ez badiete, besteei beste nonbait sufriaraziko diete. Pertsona batzuk sentiberagoak dira zaratarekin, hainbat soinu motarekin eta kliska estroboskopikoarekin.
Gure etxe atarian turbinen soinurik gabe esertzeko aukera izan beharko genuke. Egun eguzkitsu batean gustura aterako nintzateke kanpora, baina ezin dut zarata ikaragarri horren erruz.
Beste gaia argien keinuak da. Mareatzen nau eta nazka sentiarazten dit. Argien keinuek errepidea zeharkatzen duten orduetan, herrira ez joateko ahalegina egiten dut.
Argi gorrien keinuak beste kontu bat dira. Badirudi aireportuko lurreratzeko pista batean bizi garela. Izugarria da.
Turbinak hain zoragarriak badira, zergatik daude hainbeste jende mundu osoan borrokan eta etxetik alde egin beharrean osasun arazoengatik?
Testu hau idatzi nuenetik, nire osasunak okerrera egin du.
Duela gutxi neurologoarengana joan nintzen. Dagoeneko turbina elektrikoetatik hurbil bizitzeko arazoak dituzten zenbait paziente ikusi ditu. Neurologoak esan zidan ez zuela ezer onik esateko turbinei buruz. Esan zuen norberak egin dezakeen gauza bakarra etxez aldatzea dela.
2) Borneiroko parrokiako bizilagunek (Bergantiñosko kabana, A Coruña) ohartarazi dutenez, Gonton mendian Naturgyk instalatutako haize sorgailuetatik zetorren etengabeko burrunbak molestia handia sortzen zuen. 2021.
Urte horretan bertan, Salvemos Cabana Elkarteak Osasun Kontseilaritzari eskatu zion parke eolikoak herritarren osasunean izan zitzakeen eraginei buruzko azterketa «independente eta xehea» egiteko, «industriak finantzatu gabeko nazioarteko ikerketa zientifikoen gero eta kopuru handiagoak» fokua horrelako instalazio industrialetatik hurbil zeuden egoiliarrengan jartzen zuelako, eta Zuhurtasun edo Arreta Printzipioa aplikatzea eskatu zuen proiektuari argi berdea eman aurretik.
3) Poor eta DeLong bi etxetan bizi dira, makropoligono eoliko batetik 500 metro - 5 kilometro artean. 2018.
Elkarrizketa honetan, beraien testigantzak elkarri lotuta daude:
- «Zaila da zarata deskribatzea».
- «Nik infrasoinu deitzen diot horri».
- «Emaztearekin albisteak ikusten ari ginen eta zerbait sentitzen hasi ginen. Argi esan nahi dut errotak senti ditzakedala», Azaldu du bularra kolpatuz, pat-pat-pat, eskuarekin. «20 minuturen buruan, nire emazteak telebistaren bitartez entzuten zituen».
- «Gauez gehiago entzuten dira».
- «Aztoratuta sentitzen zara, gau osoan gauza arraroak amesten. Oso desatsegina da».
4) Boye Jensen, negutegi baten jabea, Jutlandia, Danimarka. 127 metroko altuerako turbinen hurbiltasuna. 2014.
«Hemen lan egiten duten emakume guztiak kexu dira hilekoak irregularrak direlako, eta horietako askok migraina kronikoak dituzte».
Langileen hilekoaren zikloan izandako arazo larri horien ondorioz, Bove Jensen negozioa ixtea pentsatzen ari da, ordura arte oparoa zena negozioa. Artikuluaren unean, horietako bostek uko egina zioten lanpostuari. Bisoien etxalde batean, txakurkumeak hilik edo deformazioekin jaiotzen diren berriak iristen direnez, beldur da haize sorgailuek giza fetuetan ere kalteak eragin ditzatekeelako, eta gaixotasun kronikoak eragin ditzaketelako langileengan. Bisoiek jarrera oldarkorrak zituzten, eta batzuek kumeak erasotzen zituzten.
Baserritarrek salatu duenez, «turbinek 1.600 abortu baino gehiago eragin dituzte baserrian, eta deformazioekin jaio dira».
Hemen hainbat lotura: Irakurgaia 1, irakurgaia 2 eta irakurgaia 3. (Jyllands posten Danimarkan gehien irakurtzen diren hiru egunkarietako bat da).
5) 2009, Carmen Krogh ta Barbara Ashbee. Ontario. Kanada.
Carmen Krogh: “Bibrazioak sentitzen hasi nintzen gorputz osoan, buruko min handia, goragalea, zorabioak eta bihotz erritmoan irregulartasunak. Nire bihotza taupaka ari balitz bezala zen».
Carmen eta Barbara Ashbee, makropoligono eoliko batetik hurbil bizi dira:
«Estugarria da, estresagarria, azken lau hilabeteetan erabat kontsumitu gaitu. Ezin duzu ondo lo egin, ezin duzu ondo lan egin, eguneroko gauzak egiteko gogoa galtzen duzu. Zarata konstantea eta ziklikoa da. Ekaitza hurbiltzen denean eta haizea altxatzen denean, etxea garbigailuaren barruan balego bezala da».
Artikuluan gaineratu denez, Barbara Ashbeeren bikotekideak lo egin gabe ematen ditu gauak bere belarrietan sentitzen duen txistuarengatik, eta alde egiteko asmoa dute, hori konpontzen saiatu arren, ez dutelako uste konponbiderik izango duenik.
6) Frantziako epaitegiek onartu dute «haize turbinaren sindromea» existitzen dela, makropoligono eoliko batetik hurbil bizi zen bikote baten salaketen ondotik. 2021
Bikote batek 100.000 euroko konpentsazioa jaso du (Oharra: diru horrek ez du inolaz ere konpentsatzen etxetik alde egiteak eragindako galera ekonomikoak).
Osasun arazo ugari zituztela adierazi zuten, besteak beste, insomnioa, buruko minak, bihotzeko irregulartasunak, depresioa, zorabioak, tintitusak eta goragalea, bi urte baino gehiagoan, Frantziako hegoaldean dagoen Fontrieu de Tarneko etxetik 700 metrora baino gehiagora dauden sei turbinek eraginda. Etxetik alde egin behar izan zuten, eta osasun arazoak handik gutxira desagertu ziren.
7) Clive Gare, Australia hegoaldeko abeltzainak, 2015.
Abeltzain horiek 200.000 dolar kobratzen dituzte urtean, 80 metroko 19 turbina dituztelako beren lurretan. Irabazi handiak izan arren, senatura joan ziren beraien istorio tragikoa salatzera: etxea eta osasuna galdu dituzte.
«Benetan pozik geunden industria elektriko berriztagarriaren parte izateagatik. Dorre eoliko horiek gure jabetzan kokatu genituen, hurbilen dagoena 800 metrotara eta urrutien dagoena kilometro eta erdira. (Inork ez zigun jakinarazi zaratak zer-nolako eragina izango zuen gure osasunean eta bizimoduan. (...) Loan etenaldiak izaten hasi nintzen, buruko min arinak, asaldura eta urduritasun sentsazio orokorra. Turbina horiek ez lituzkete egoitzetatik bost kilometro baino gutxiagora jarri behar, eta pertsonalki, ez nuke makropoligono eoliko baten inguruan etxe bat erosiko, ezta 20 kilometroko eremuan ere”.
Honela jarraitu du: «Dena makillatuta zegoen hasieratik. Ez digute informaziorik eman. Haien trikimailuetako bat da jendea dorreen azpira eramatea eta esatea, hau da egiten duten zarata. Baina ez da horrela. Dorreetatik zenbat eta gehiago urrundu, orduan eta zaratatsuagoak dira. Azpian zaudenean, zarata gutxi dago. 2 kilometro urruntzen zarenean, askoz okerragoa da».
Etxean intsonorizatzeko muturreko erreformak egin bazituzten ere, honako hau diote:
«Gauez esnatzen naute. Kolpeka esnatzen zara. Hori guztia intsonorizazioa egin ondoren. Gauero irratia jarrita egiten dut lo. Benetan aktibo badaude, bolumena igo behar dut, beraz, seguru asko gor geratuko naiz».
8) Bill Mulvaney, Armstrong-Elliseko institutu bateko zuzendaria, administrazioari bidalitako gutuna. Kanada.
«Ohartu naiz gure inguruko haur batzuk hasi direla turbinekin lotutako mediku arazoak izaten. Buruko mina, insomnioa, masailezurreko mina (hortzak estutzeagatik) dira ohikoenak. Ikasleak kexu dira soinuen ondorioz ezin dutelako lorik egin.
Familia pare bat galduko ditugula ere ohartarazi digute, turbinak etxetik hurbil jarri dizkietelako, eta familiek ezin dituztelako zaratak eta aldizkako argiak jasan».
Ingelesa ulertuz gero, dokumental hau ere proposatu dute Pikerok eta Krügerrek: Downwind.
Dokumental horretan familia askoren testigantzak aditu daitezkeela diote. Herritar horiek turbinei beso zabalik eman zieten ongitorria. Orain, bere etxeak saldu ezin, beste toki batetara joan dira familia asko, gaixorik eta ekonomikoki lur jota.
Bigarren artikuluaren jarraipena da hau. Artikulu luzeagoen eta sakonagoen laburpenak dira. Luzeagoa nahi duenak ‘eolikarikez@mailbox.org’ helbidean eska dezake.