[GUTUNA]: Nafarroako autogobernua debaluatuta dago?

Gobernu zentralak Konstituzio Auzitegian errekurtso sistematikoa aplikatzeak, indarrean dagoen Konstituzioaren 161.2 artikuluan oinarrituz, honako hau baitio: «Gobernu zentralak Konstituzio Auzitegian aurkaratu ahal izango ditu autonomia erkidegoetako organoek hartutako xedapen eta ebazpenak», de facto ekarri du Nafarroako Ganberaren legegintza eskumenak edukiz hustea.

Neurri murriztaileak horien ondorioz, Foru Erkidegoa autogobernu Gobernu zentralak edo txandakako Konstituzio Auzitegiak agindutakoaren mende egotea ekarriko litzateke; izan ere, 2014az geroztik, PPren eta PSOEren gobernuek 40 konstituzio-kontrakotasuneko errekurtso inguru aurkeztu dituzte Konstituzio Auzitegian, guztiak ere dirutza desberdinarekin ebatzita.

Horrek Nafarroako foru araubide pribatiboaren blindaje juridikoa babesteko suebakian zulo bat agertzea irudikatu zuen, haren zehaztasunik ezak eta Espainiako Estatuko egitura fiskal eta juridikoetan behar bezala txertatuta ez egotea agerian geratu ziren. Horrenbestez, premiazkotzat jotzen da 1982ko Hobekuntzaren Legea aldatzea edo, bestela, erabat garatzea.

Horrela, indarrean dirau Foru Komunitatearen autogobernu fiskalari murrizketa berriak aplikatzeko arriskuak Nafarroa-Estatua Hitzarmen Ekonomikoa berritzeari buruzko hurrengo negoziazioetan, Estatuko hedabideen gurutzadaren aurrean, foru-erregimenari «Estatuko gainerakoekiko elkartasun fiskalik eza» leporatuz.

Gobernu zentralaren joera zentripeto gero eta handiagoari aurre egiteko, Nafarroako foru erregimenak bi lege tresna izango lituzke fosilizazio arrisku argian.

«Foru Pasearen» indarraldia

Ezeizabarrena Saenz-ek Eskubide Historikoak eta Foru Pasearen kontzeptua (Auñamendi Eusko Entziklopedia, 2008) lanean azaltzen duenez, foru pasea Nafarroako Erresumaren eta euskal probintzien Foru Zuzenbidearen eremuan inskribatutako ahalmen baten izena zen, Espainiako Monarkiak emandako aginduak ez betetzeko, eta baliogabetzat jotzen zituen, beren legeriaren, Foruen, aurka egiten bazuten.

Ezeizabarrena Saenz-en arabera, ondoriozta liteke Foru Pasea indarrean dagoela Nafarroan, eta Ganberaren eta Foru Gobernuaren tresna bat izan daitekeela Gobernu zentralaren eta Justizia Auzitegien inposizioei «ontzat hartzeko baina ez betetzeko».

Kontraforua

Foru Gobernuak bere legegintza- eta autokudeaketa-autonomia babesteko duen beste tresna bat kontraforua da, zeinaren bidez «Foru Gobernuari ahalmena ematen baitzaio bidegabekeria horren ordaina eskatzeko, ustez Gobernu zentralak edo Justizia Auzitegiek foruari, legeei, ordenantzei, erabilerei, frankiziei, salbuespenei, askatasunei eta pribilegioei eragiten dieten arau-hausteen aurrean».

Laburbilduz, Nafarroako Foru Gobernuak foru pasea eta kontraforua aplika litzake Foru Erkidegoaren autonomia legegilearen eta autogobernu fiskalaren aurkako erasoen aurrean, Gobernu Zentraletik nahiz Justizia Auzitegietatik datozenak.

Germán Gorraiz López / Analista