[GUTUNA]: Euskara maite ez zuten epaileak

Gobernu zentralak Konstituzio Auzitegian errekurtso sistematikoa aplikatzeak, indarrean dagoen Konstituzioaren 161.2 artikuluan oinarrituta, hau dio: «Gobernu zentralak autonomia-erkidegoetako organoek hartutako xedapen eta ebazpenen aurka egin ahal izango du Konstituzio Auzitegian», eta horrek de facto ekarri du Euskadiko eta Nafarroako Foru Ganberen legegintza-eskumenak edukiz hustea.

Neurri murriztaileak horien ondorioz, bi Erkidegoak debaluatuta, lotuta eta Gobernu Zentralak edo txandakako Konstituzio Auzitegiak agindutakoaren mende egonen lirateke. Horrela, Konstituzio Auzitegiak aurrekari bat ezarri zuen «toki-erakundeen legeak jasotzen zuen euskararen lehentasunezko erabilera» Konstituzioaren aurkakotzat jotzean.

Doktrina horren babesean, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak euskara argi eta garbi murrizten duten 20 epai baino gehiago eman zituen, eta bertan behera utzi zuen Barakaldoko Udalak kontratatutako enpresa batek «hurbileko kultura-zerbitzuak» ematen dituzten 26 langileei ezarritako euskararen ezagutzaren baldintza, bai eta Irungo Udaltzaingoaren deialdi publikoko hizkuntza-eskakizunaren baldintza baliogabetzea ere, euskararen nahitaezko ezagutza baldintza «diskriminatzailea» dela iritzita.

Hizkuntz Eskubideen Behatokiak, Behatokiak eta Kontseiluak «erabaki politiko» gisa salatu dituzte erabaki horiek, eta Euskal Autonomia Erkidegoan Euskararen 10/1982 Oinarrizko Legearekin aplikatutako eredu uniformista garatzea eragoztea izango lukete helburu, «lurralde osoko euskalduntze gidatua» lortzeko. Hori dela eta, Euskalgintzaren Kontseiluak manifestazioa deitu zuen Bilbon, «euskararen aurkako olatu erreakzionarioaren» aurka protesta egiteko, eta 60.000 pertsona inguru bildu ziren.

Hala ere, manifestazio horren ondotik, Donostiako Administrazioarekiko Auzietako 3 zenbakiko Epaitegiak eman berri duen epaian, Udaltzaingoaren enplegu-deialdia baliogabetzat jo da, eta, epai horren arabera, lanpostuan sartzeko euskarazko B2 hizkuntza-eskakizuna izatea eskatzen zen, errekurtso hori «diskriminatzailea» dela iritzita.

Nafarroari dagokionez, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak doktrina ezarri zuen 2019an, «eremu mistoan eta ez-euskaldunean euskara meritutzat hartzea baliogabetzen zuen, neurriz kanpokoa eta diskriminatzailea zela argudiatuta». Epai horren babesean, Nafarroako Administrazio Auzitegiak, Navarra Sumak eskatuta, ebatzi zuen «Antsoaingo Udalean euskarak ez duela merezimendu gisa puntuatzen baldintza ez den lanpostuetan, eta meritua izan daitekeela zentzuzkoa eta proportzionala den lanpostu jakin batzuetan».

Era berean, TANek baliogabetu egin zuen Zizur Nagusiko Udaleko plantilla organikoan idazkaritza, gazteria-teknikari eta obretako langile lanpostuetarako euskara jakiteko eskakizuna, eta, haren ustez, «lanpostu elebidunak arrazoizkotasun- eta proportzionaltasun-irizpideen arabera ezarri behar dira». Hala ere, epaitegi horrek alde batera utziko zukeen administrazioko postu kontaezinetarako ingelesa, alemana eta frantsesa merezimendutzat hartzen direla, eta lanpostuaren azterketa espezifikorik egin beharrik gabe; beraz, epai hori «erabaki ideologikoa» litzatekeela ondoriozta daiteke.

Ondorioz,  euskararen aurkako gurutzada deuseztatzeko, Eusko Jaurlaritza eta Nafarroako Foru Aldundia «gauzatutako egitateak onartzeko» edo kontraforua aplikatzera jotzeko dilema batean murgilduta egonen lirateke. Horren arabera, «Eusko Jaurlaritzari ahalmena ematen zaio Gobernu zentralak edo Justizia Auzitegiek ustez foruari, legeei, ordenantzei, usadioei, frankiziei, salbuespenei, askatasunei eta pribilegioei eragiten dieten arau-hausteen aurrean bidegabekeria horren ordaina eskatzeko».

Germán Gorraiz López / Analista