[GUTUNA] Nafarroako autogobernua arriskuan dago?

Politikari dagokionez, Euskal Autonomia Erkidegoarekin Organo Erkide Iraunkorra (OCP) berrargitaratzera joan gintezke. Bertan, Euskal Autonomia Erkidegoko, Nafarroako eta Ipar Euskal Herriko eragile politiko, sozial, ekonomiko eta sindikalen alde anitzeko mahai bat eratuko da, Nafarroa integratuta geratuko den esparru politiko eta lurralde-esparru berri bat adosteko. Hala, 1978ko Karta Magnaren 4. xedapen iragankorrean aurreikusitako kontsulta erreferenduma bertan behera geratuz.

 

Azken hamarkadetan, Nafarroako ekonomia 'Nafarroako dieta' ezagunean oinarritu da (haren osagai nagusiak hirigintza-arloko booma, esportazioa eta barne-kontsumoa ziren). Formula horrek plater minimalista bikainak sortzen zituen, itxura oso iradokitzailea eta prezio neurrigabea zutenak, baina sukaldaritza edukirik gabeak, eta iraungitze data inprimatua zutenak. 

 

15.000 pertsona inguru enplegatuko lituzkeen industria autoeragilearen krisiak, industria sektoreko plaka tektonikoen talka eragingo du, eta horrek kolokan jar lezake foru industriaren (Volkswagen Navarra) ontzia.

 

Paradigma produktiboaren aldaketaren testuinguru honetan, Nafarroak energia berriztagarrietan (pala eolikoen eta hidrogeno berdearen ekoizpena) oinarrituko du bere indarra, baita nekazaritzako elikagaien industrian, baso biomasan, erauzketan (potasa eta magnesita), biomedikuntzan, biofarmazeutikan, unibertsitatekoan eta nekazaritzako, abeltzaintzako eta basogintzako ustiapenean.

 

Maila politikoan, bai UPNk, bai PSNk defendatu dute orain arte zonifikazio linguistikoa mantentzea Nafarroako aniztasuna errespetatzeko berme gisa, hizkuntza esparru birtualak eta kanpoko eragin orotarako iragazgaitzak ezarriz. Esparru horiek 1986an inplementatu ziren Nafarroan, Euskararen Legearen bidez, eta oraindik indarrean jarraitzen dute, nahiz eta hormetan urradura sintomak izan.

 

Bilduk, Geroak eta Contigo-Zurekin elkarteek presioa egin beharko diote Txibiteri Euskararen Lege berria argitaratzeko, horrela, gehiengo osoz (gurasoek hala eskatuta) hala erabakitzen duten udal guztiek D eredua ezarri ahal izan dezaten beren herrietan, bai eta oposizioetan euskara gainerako hizkuntzekin parekatzea sustatu ere, euskararen geldialdia eta ondorengo fosilizazioa saihesteko Nafarroan.

Indarrean dagoen Konstituzioaren 161.2 artikuluak dioenez, «Gobernu zentralak autonomia erkidegoetako organoek emandako xedapen eta ebazpenen aurka egin ahal izango du Konstituzio Auzitegian», eta horrek, de facto, foru ganberaren legegintza eskumenak edukiz hustea eta Nafarroa gobernu zentralaren tutoretzapeko erkidego bihurtzea ekarri du. Era berean, Foru Ganberak zergak legeztatzeko (Nafarroako autogobernu fiskala) duen ahalmenaren murrizketa zorrotz baten atarian egongo ginateke.

 

Murrizketa hori alderdi zentralistek Nafarroako foru erregimenari egiten dioten eraso sistematikoaren testuinguruan kokatuko litzateke. Izan ere, Estatuko gainerako lurraldeekiko elkartasun fiskalik eza leporatzen diote, eta, azkenean, hauteskunde orokorren ondoren sor litekeen PP- Vox Gobernu berriak birzentralizazio eraso bortitza ezarriko luke.

 

Gurutzada zentripetu horrek autogobernu debaluatu, konformatu eta Gobernu Zentralak edo txandakako Konstituzio Auzitegiak agindutakoaren mende jar lezake Foru Erkidegoa, eta, beraz, Foru Gobernu berriak kontraforuaren figurara jo beharko du, eta azken instantzia gisa geratuko da Gamazada berrargitaratzea (Espainiako ministro Gamazok 1841eko Lege Itunduan ezarritako Nafarroako zerga araubidea ezabatzeko egindako ahaleginaren aurkako herri erreakzioa).