[GUTUNA] Herrilurrak eta fazeriak Pirinioetan

Pirinioaldean lantalde bat sortu da, Gure Mendia, mendiko ondarearen ustiapena kudeatzeko: artzaintza, basoa, biodibertsitatea, klima-aldaketaren ondorioak... Herrialdearen geografia dagoen bezala, historian banatua, mugaz gaindiko ekimena da. Nafarroako udalerri hauek osatzen dute: Bera, Etxalar, Baztan, Zugarramurdi, Urdazubi... Eta Lapurdiko, Biriatu, Urruña, Ziburu, Azkaine, Sara, Senpere, Ainhoa.

2021eko suteek, Larhun, Xoldokogaina, Bera eta beste hainbat mendi suntsitu zituztenak, pizgarri nabarmena izan dira. Klima-aldaketak, bere ondorio eta arriskuekin, neurriak hartzea eskatzen du. Baina egia da mendiko herri horien arteko harremana eta lankidetza aspalditik datorrela, ondo finkatutako erabilera eta tradizioetatik.

Izan ere, mendeetan zehar, Euskal Herriko lurraren erabilera, ustiapena, aprobetxamendua, harreman sozial, juridiko, politiko eta administratiboen ikuskera jakin batean oinarritu da.

Zuzenbide Piriniarra sistema juridiko bat da eta, horri esker, lurra erkidegoaren onuraren ikuspegitik lantzeaz gain, herrialdearen benetako antolaketa eta instituzionalizazioa sortu ditu. Ohituraz, hainbat jarduera eta adierazpenen ardatza izan da, hala nola Kontzejuaren sistema, auzolana, herrilurrak, herentziei buruzko legeria edo kooperatiben ezarpena.

Herrilurrak, adibidez, mendeetan zehar natura-baliabideak kolektibitatearen mesedetan ustiatzeko aukera eman du, tradizio juridiko horrek berezkoa duen jabetza eta erabilera erregimena ulertzeko modu berezi baten bidez. Esan bezala, historiaren inguruabarrek lurraldea estatuen arteko nazioarteko muga baten bidez zatitzea ekarri dute, eta, hala ere, herrilurra ondasun kolektibo gisa errotzeak aukera eman du bi aldeetako biztanleek lurra erabili eta ustiatzeko, ohiturari jarraiki, nazioarteko legeen gainetik dauden tokiko hitzarmenen eta akordioen arabera.

Horrek esan nahi du praktikan sistema juridiko zahar, nafar, pirenaiko batek konponbideak eta aukerak eskaintzen dituela mugaz gaindiko gertaera europarraren zailtasun eta arazoen aurrean. Eta kontuan hartzen da formula pirenaiko horiek, jendearen kudeaketan oinarrituak, parte hartzen duten aldeen arteko akordioan oinarrituak, beste era bateko arazoei aurre egiteko formula izan daitezkeela estatuen arteko egoera horietan (hondamendi naturalak, tokiko baliabideen kudeaketa, zerbitzuak...).

Zuzenbide Piriniarra, herrilurrak, ingurumen-arazoak, baliabide naturalak, mugaz gaindiko kudeaketa-gatazkak... Gai horien inguruan, Nabarraldek, Aurizko Udalarekin lankidetzan, informazio eta eztabaida jardunaldi bat antolatu du, ardatz hauek dituena: herrilurraren formula juridiko horien existentzia eta funtzionaltasuna, antolaketa fazerietan eta partzuergoan, sortzen dituen gatazkak, aurkezten dituen irtenbideak... Besteak beste, Patxi Zabaleta, Mikel Irujo, Joseba Otondo eta Jaume Renyer legelariak izango ditugu. Pirinioetako artzainekin, Jean Bernard Oillarburu (Garazi), Jose Etxegoien (Aezkoa). Horiez gain, Iñigo Larramendi (Martin Ttipia), Fernando Martínez (Nafarroako Altxonbideen Lagunen Elkartea) eta abar.

Nabarraldek Zuzenbide Piriniarrari buruzko beste kongresu eta jardunaldi batzuk antolatu ditu Agurainen, Azpeitian eta Iruñean. Oraingo honetan, Aurizko kongresuak lur, herrilur eta fazerien eremu berera eramango gaitu, bertan behatzeko.

Sinatua: Angel Recalde