Arrazoi bategatik edo bertzeagatik hiri edo herri haundietako bizimodua utzi eta gure eskualdeko herri ttikiren batera etorri diren bortz familia eta lagunekin egon gara. Irundik Lesakara, Barañaindik Beintza-Labaienera, Errenteriatik Urdazubira, Aranora, Gasteiz utzi eta Anizera... Bakoitzak bere historia du kontatzeko.
Sorterritik kanpo aurkitu dute euren gustuko tokia. Hiri edo herri haundietako saltsarik ez zuten nahi, eta txoriak bailiran hegan etorri ziren gure ingurura. Eta gure herrietako lasaitasunean egin dute kabia. Arrazoi bategatik edo bertzeagatik etorri dira gurera: batzuk hiriak ito egiten zielako, bertzeak herriak haurrak hazteko toki hobeak direla pentsatuta, edo aukera berrien bila... Euskal Herriko bertze bazterretatik eta kanpotik etorritako aunitz dira gure artean bizi direnak eta horietako batzuengana jo du TTIPI-TTAPAk: Sergio Sanchez eta Itziar Elisalt Irundik Lesakara etorri ziren, Iñigo Imaz Errenteriatik Urdazubira, Xabier Zabaleta eta Kristina Fernandez Legazpi eta Abanto-Zierbenakoak dira baina Gasteizen bizitu ziren eta orain Anizen daude, Irune Izkue eta Aitor Pozo Barañain utzi eta Beintza-Labaienera etorri ziren eta sortzez Errenteriakoa den Pepi, berriz, Aranora etorri zen. Ez dira damutzen hartutako erabakiarekin.
Sergio SANCHEZ eta Itziar ELISALT | LESAKA
«Hasiera gogorra izan zen, baina orain ez ginateke Irunera bizitzera itzuliko»
«Kasualitate» bat tarteko etorri ziren Sergio eta Itziar Lesakara bizitzera. Irundarrak izanda, han hasi ziren pisu bila, baina egun batean egunkarian Lesakan eraikitzen ari ziren etxebizitzen inguruan irakurri zuten: «planoak ikusi eta gero, aukera ona izan zitekeela pentsatu genuen». Lesaka «betidanik gustatu» izan zaien herria zenez, «zergatik ez probatu?», planteatu zuten.
Lehenagotik bazuten Lesakaren berri: «urtero sanferminetara etortzen ginen». Hortik aparte, «seme-alabak izan nahi genituen eta haiek haunditzeko leku ona izan zitekeela pentsatu genuen. Gainera, beti erakarri gaitu herriko bizimoduak: mendiak, tradizioak nola bizi diren, lasaitasuna eta gure kasuan euskaraz ikasteko aukera».
Udaberrian etorri ziren Lesakara eta «herria oso polita» aurkitu zuten. «Hilabete hauetan jendea kalera ateratzen da eta herria bizirik dago». Negua ailegatu zenean hasi ziren komeriak: «kaleak hutsik gelditu ziren, lainoa sartu zen eta pertzepzioa aldatu zen. Lekua ez zen hain ideala. Urtaro honetan hirian aukera gehiago dituzu». Aitortu digutenez, «gezurra erranen genuke, momentu batean Irunera itzultzea ez genuela pentsatu erranez gero». Hasiera «hagitz gogorra» izan zela kontatu digute: «bistaz bi edo hiru pertsona bakarrik ezagutzen genituen eta leku guztietan bezala, lagun taldeak eginak zeuden. Guk herrian jarduerak egin nahi genituen, guretzat leku batean bizitzea ez delako lo egitera joatea bakarrik». Baina denborarekin dena sendatzen da: «poliki-poliki gauzak aldatzen hasi ziren, batez ere, seme zaharra jaio ondotik». Orain, argi dute «ez ginatekeela Irunera bizitzera itzuliko, nahiz eta noizean behin hara joatea gustatu». Bikote irundarrarentzat «Lesaka leku perfektua da haurrak haunditzeko, batez ere haurtzaroan. Hemen askatasun gehiagorekin bizi daiteke. Ez daude hirian adina arrisku. Semeekin kalera ateratzen garenean, berdin da nora joan, beti aurkitzen dute norbait jolasteko». Herriko bizitza «askoz familiartekoagoa» dela diote.
Nahiz eta Irun ez dagoen urruti, «gure familia eta gaztaroko lagunak ez dira hemen bizi» eta horren falta sumatzen omen dute: «ordu bat libre izanez gero, ez duzu nahiko denbora, adibidez, haurrak aitona-amonengana eramateko edo lagun batekin kaña bat hartzeko». Gainerakoan, ordea, «Lesakak bizitzeko behar duzun guztia» duela uste dute: «eskola, osasun-zentroa, musika eskola, dendak, Kultur Etxea, kiroldegia... Zer gehiago behar dugu?». Hobetzekotan, garraio publikoa, «gaizki» dagoela aipatu baitigute.
Lesakara bizitzeko erabakia hartu zutenean ingurukoek ez omen zieten deus erran, baina uste dute «pixka bat eroak geundela pentsatu zutela». Edozein kasutan, erabakia eurena izan zen, eta eurek dira Lesakan segitu nahi dutenak «hagitz gustura» daudelako.
NOR DITUGU?
• Sorterria: Irun
• Bizilekua: Lesaka
• Noiztik: 2006tik.
• Lanbideak: delineatzailea eta kimikaria.
• Familia: bi seme.
Xabier ZABALETA eta Kristina FERNANDEZ | ANIZ
«Arras kontent bizi gara euskal nortasuna hortzak erakutsiz defendatzen duen herri honetan»
«Xabier, eros ezazu pisutxo bat Iruñean, eta Iruñean ez bada, Elizondon behintzat, jaiotetxera itzultzean errezago salduko duzu eta». Horixe erraten omen zion Xabierri bere amak. Baina ez, Kristina eta Xabierren nahia ez zen hori. Jaiotzez ez dira hiritarrak, baina badakite zer den hiriko bizimodua, Gasteizen bizitu baitziren: «ikasketak Gasteizen egin eta bertan genuen lana, euskaltegian». Dena den, diotenez, «gure bihotzek inguruko herrixketara jotzen zuten. Argi genuen Gasteizek itoko gintuela». Eta hala etorri zen Nafarroatik deia.
«Nafarroako irakasle zerrendatik lanerako deitu eta Baztanera etortzeko aukera eskaini zidaten [Xabierri]». Urtea bertan pasatzeko etxe bila hasi ziren, eta aitortu digutenez, «Elizondo Madril txiki irudituta, herriz-herri galdezka hasi eta Anizen suertatu zitzaigun habia». Ikusi zutenerako gustatu zitzaien, lehen inpresioa «izugarria» izan zela baitiote: «Anizera heldu eta aparkatu orduko konturatu ginen bizitzeko paraje ederra izan zitekeela. Etxeko leihoa zabaldu eta Urlegi, Aizkoa, Udi eta Abartan begibistan». Lehendik ba omen zuten Baztanen berri: «batetik, inguru euskalduna; bertzetik, baserriak, bordak, errekastoak, iratze metak, bagadiak, gaztainadiak, aziendak larrean... Arkadia zoriontsua», aipatu digute.
Ez dira damutzen egindako aukerarekin eta egokitzeko arazorik ere ez omen dute izan: «Anizera etorri eta hamar egunetara herriko bestak izan ziren. Aniztarrek Baztan Zopetara gonbidatu eta bat-batean egokitu ginen». Are gehiago, nabarmendu digutenez, «arras kontent bizi gara euskal nortasuna hortzak erakutsiz defendatzen duen herritto goxo honetan, deus eskatu gabe hurkoari laguntzen dion jendarte honetan». Herritik 300 bat metrora egin zuten etxea, «aniztarrek izugarri lagunduta»: «gure etxeko obran Anizko traktore guztiak ibili ziren jo eta su lanean». Baratzea ere ba omen dute, eta dortoka dute etxeko animalia bakarra.
Ez dira damutu egindako aukerarekin eta gainera, Anizen bizitzeari ez diote alde ona bertzerik ikusten: «denak abantailak dira», erran digute. Esker oneko hitzak baino ez dituzte herritarrentzat: «arras harrera ona jaso dugu. Urteotan guztietan aukera franko izan dugu hori egiaztatzeko. Zinez, milesker aniztarrok».
NOR DITUGU?
• Sorterria: Legazpi eta Abanto-Zierbena.
• Bizilekua: Aniz
• Noiztik: 2002-2005.
• Lanbideak: biak irakasleak.
• Familia: bi seme-alaba.
Pepi | ARANO
«Astakeria egin dudala esan izan didate baina nik nahi dudana egin dut eta pozik nago»
«Nire etxea txikia zen eta haundiagoa nahi nuen bizitzeko. Poxpolo kaxa hartara portuko zikina ere etortzen zen, eta nik pakea nahi nuen, lasaitasuna, kotxerik eta ezer gabe». Hori izan zen Lezo utzi eta Aranorako bidea hartzeko lehen arrazoia eta bestea, «nik mendira joan nahi nuela. Semeari ‘nik pinu azpian hil behar diat’ esaten nion», kontatu digu umoretsu. Hala, semea, alaba, biloba eta amarekin etorri zen duela sei urte Aranora eta argi utzi digu «denak konforme» etorri zirela, «ez zidaten inongo eragozpenik jarri». Gaur egun, semea eta bilobarekin bizi da, alaba etxetik kanpo bizi delako eta ama duela bi urte joan zitzaiolako.
Lehenagotik sekula Aranon izan gabea zen, baina ez da damutu egindako aukeraketarekin: «leku aproposa bilatu dut eta oso gustura nago». Egokitzeko arazorik ere ez duela izan azaldu digu: «lehendabiziko momentutik gustura nago. Egondu naizen etxea ez dut ezertarako ere faltan somatu». Gaineratu digunez, «txikitan aiton-amonekin baserrian ohituta nengoen eta nik haizea behar nuen, mendia». Eta Aranon hori guztia eta gehiago topatu du: «mendia, lasaitasuna, txorien kantuak, kotxerik ez... Oso leku polita da». Eta bizilagunak ere «zoragarriak» omen ditu. Herrian harrera ona jaso duela dio, baina bereziki nabarmendu du bizilagunen harrera, «etorri ginenetik jaso dugun atentzioa izugarria izan da». Onartu digu «gutxi» joaten dela herrira. Are gehiago, «niregatik balitz ez nintzateke etxetik aterako», dio irribarrez. Baina semeak ateratzeko esaten omen dio eta halakoetan aprobetxatzen du erosketak egiteko: «kotxea kargatu eta kongeladorean sartzen ditut». Baserrian bakarrik egonda ere, ez dela aspertzen esan digu. Denbora zertan pasatua izaten baitu: «baratzea egiten dut eta txerria, ahuntzak, oiloak... ere baditut. Primeran nago. Kalean aspertuta nengoen». Pepik aitortu digu, Aranora bizitzera etorri behar zuela adierazi zuenean, ingurukoek «urruti nindoala» esaten ziotela. «Lezo utzi eta mendi puntara joanda, astakeria egin dudala» ere esan izan omen diote. Baina Pepik garbi du, «nik nahi dudana egin dut eta nahi dudana lortu dut». Pozik dago. Bere hitzak dira horren lekuko, eta bertan segitzeko duen gogoa ere bai.
NOR DUGU?
• Sorterria: Errenteria.
• Bizilekua: Arano.
• Noiztik: 2008tik.
• Lanbidea: baserriko lanak.
• Familia: semea eta bilobarekin bizi da.
Iñigo IMAZ | URDAZUBI
«Hasieratik etxean bezala sentitu naiz eta Urdazubi bere horretan mantentzea nahiko nuke»
«Espazio ttikia baina berezitasunez josia». Horrela mintzatu zaigu Iñigo Urdazubiz. Kontatu digunez, doktore-tesia egiten hasi zenean, bi helburu zituen: «batetik, Nafarroako herri txiki batean bizitzea, Hendaian bizitzeaz aspertuta bainengoen, eta bestetik, muga inguruko gaiak ikertzea». Eta haratx, Urdazubin akitu du. Hendaian bizi eta Irunen lan egiten zuenean, muga arteko harremanak «arreta piztu» omen zion eta halaxe ezagutu zuen Urdazubi: «mugako herriak ezagutzen hasi nintzen eta Dantxarinearekin egin nuen topo». Berehala «Urdazubirekin maitemindu nintzen». 2007an, lehendabizikoz Dantxarinea ikusi zuenean «zer munstro da basoaren erdian dagoen hau!», pentsatu zuela dio. Baina aitortu digu «benten inguruan sorturiko munduak» interesa piztu ziola eta Urdazubi leku «atsegina» iruditu zitzaiola: «herri txikiaren abantaila guztiekin eta hiriaren zerbitzu eta erraztasun gehienekin. Isolaturik dirudien herrixka, baina era berean, geografikoki oso ondo kokatua».
2002az geroztik leku diferenteetan bizi izan da Iñigo eta Urdazubira etorritakoan, bere hasierako asmoa 2016ra arte gelditzea omen zen, baina kontatu digunez, «uste dut jende gehienari gertatzen zaion moduan, bertan geldituko naizela doktore- tesia amaitu eta hortik aurrera ere». Izan ere, gustura baitago eta urdazubiarrek hasieratik «etxean bezala sentiarazi nautela» dio. Gaineratu digunez, «horren adibide dira 2006tik ireki gabe nituen kutxa batzuk behingoz ireki ditudala. Niretzako hori etxean naizenaren seinale garbia da». Halere, onartu digu «familia eta betiko lagunen falta» somatzen duela. Hortik aparte, «desabantaila gutxi» ikusten dizkio herriari. Erran digunez, Urdazubitik batez ere «jendea eta kontatzen dizkidaten istorioak» gustatzen zaizkio, eta «bizi kalitatea, mentalitatea eta noski, ingurugiroa» baloratzen omen ditu. Bereziki eskertu nahi du herrian egin dioten harrera, baina badu eskaera bat ere: «Urdazubi bere horretan mantentzea nahiko nuke, aldatzen hasiko balitz berezitasun hori galduko bailuke. Orain arte, neurri batean, herri txikiak bere izaera mantentzea lortu du, nahiz eta Dantxarineko gune komertzialak baduen bere pisua herrian. Gauzak ez dira gehiegi nahasi eta hori ona da».
NOR DUGU?
• Sorterria: Errenteria.
• Bizilekua: Urdazubi.
• Noiztik: 2013tik.
• Lanbideak: Historialaria, artxibalaria, doktore-tesia egiten.
• Familia: Bakarrik.
Irune IZKUE eta Aitor POZO | BEINTZA-LABAIEN
«Iruñerrian ez genuen gauzak egiteko aukerarik eta hemen frente asko ditugu irekita»
Mutiko kozkorra zela ezagutu zuen Aitorrek Beintza-Labaien, aterpera etorri zenean. Eta hara non, urte batzuren buruan, herri hori aukeratu dute bizileku berak eta Irune neska-lagunak. Errentan hartua duten etxea «kasualitatez» ezagutu zuten eta hilabete batzuez Beintza-Labaien eta Barañain artean joan-etorrian ibili omen ziren. «Poliki-poliki hemengo jendea, ingurua eta bizimodua ezagutu genituen eta hemen gelditzea erabaki genuen». Duela bi urte izan zen hori.
Hasieratik «oso ongi» moldatu direla aitortu digute, «baita bizilagunekin ere» eta «aldaketa gutxienekoa» izan dela diote. Are gehiago, «hiritik ez dugu ezerren faltarik sumatzen», esan digute: «hirira ia ez gara ezertara joaten. Lagunak eta familia etortzen zaizkigu». Labaienen bizitzeari abantaila «dezente» ikusten dizkiote eta denaren gainetik «bizi kalitatea» nabarmendu dute. Gisa berean, «Iruñean ez dagoen gauzak antolatzeko askatasuna, lasaitasuna, aparkatzeko arazorik eza...» kontatu dizkigute. Gabeziaren bat aipatzekotan, «gazteak mugitzea eta beraien artean zerbait antolatzea». Iruñerriko gazteekin alderatuz, beste desberdintasun bat ere ikusi dute: «hemengoek hogei buelta ematen dizkigute mendiko kontuetan, animaliekin, mekanikan... Alde horretatik, gu baino aurreratuagoak dira. Gu mukizu batzuk gara».
Orain, ordea, ezin esan baserriko martxa ezagutzen ez dutenik. Izan ere, sei-zazpi arrazatako oiloak dituzte etxean, txerriak, aharia eta ardiak, txakurra eta katuak. Etxeko oiloekin, aziendak ikustera egiten dizkieten bisitekin eta herriarentzat lan eginez ateratzen dute bizimodua. Trukerako eta lanean laguntzeko ere prest izaten dira: «ezin dutenei eta zaharrei laguntzea gustuko dugu: sagarrak biltzea, belarrak egitea...». Ordainetan herritarrek etxeko atea irekitzen omen diete eta horrek sekulako poza sortzen die: «hori ezin da ordaindu». Agerikoa da gustura daudela eta familiak eta lagunek ere berdin pentsatzen dutela diote: «hona gentozela eta, hasieran eroak geundela esan ziguten. Baina poztu ere egin ziren han ez genuelako ezer egiten, dirua gastatu eta ezer gutxi. Hemen aziendekin, baratzarekin... zerbait ateratzen dugu. Iruñerrian ez genuen gauzak egiteko aukerarik, eta hemen frente asko ditugu irekita».
NOR DITUGU?
• Sorterria: Barañain.
• Bizilekua: Beintza-Labaien.
• Noiztik: 2012tik.
• Lanbideak: Etxeko eta herriko lanak.
• Familia: Bikotea.