Azken urteetan igo egin da tesia aurkeztu dutenen kopurua Hego Euskal Herrian. 2011n, adibidez, 2008an baino 89 tesi gehiago irakurri eta defendatu zituzten. Mundu hori hurbiletik ezagutzeko asmoz, TTIPI-TTAPAk tesia egitea erabaki duten eskualdeko bortz lagunengana jo du euren esperientzia biltzeko.
Eta orain zer? Horixe da unibertsitateko ikasketak bukatuta sortzen den galdera. Gehienek garbi dute lana bilatu nahi dutela eta horretan hasten dira; ez, ordea, denak. Izan ere, gero eta gehiagok erabakitzen dute doktore tesia egitea. Horrek guttienez hiru urteko dedikazioa eskatzen du, baina bataz bertze 5-7 urteko pasatzen dituzte.
Azken urteetako datuei erreparatuz, 2008tik 2011ra, Hego Euskal Herrian %18,4 igo zen doktore tesia irakurri eta defendatu zutenen kopurua. Espainiako Hezkuntza Ministerioaren arabera, 2008an 484 lagunek aurkeztu zuten tesia Hego Euskal Herrian, 2009an 540 izan ziren, 2010ean 519 eta 2011n 573.
Adinari dagokionez, gehienek 30-34 urterekin bukatzen dute tesia eta gero datoz 25-29 urtekoak. Ondoko taulan, Hego Euskal Herrian duela bi urte aurkeztutako tesiak adinaren arabera ageri dira. Sexuaren araberako aldea ttikia da. 2011n tesien %50,6 gizonezkoek aurkeztu zituzten eta %49,4 emakumeek.
Eskualdean ere badira doktore tesia egiteko bidea hautatzen dutenak eta hala egin dute Paula Kasares, Oihana Lujanbio, Saioa Diosdado, Aintzane Pikabea eta Xabier Juankorenak. Paulak eta Oihanak Euskal Filologia ikasi zuten, Saioa eta Aintzanek Kimika Zientziak eta Xabierrek Ingeniaritza Industriala. Unibertsitateko ikasketen ondotik, bakoitzak bere adarrean tesia egin du edo egiten ari da.
| Adina |
Aurkeztutako tesiak Hego EHn |
| 25-29 |
160 (%27,9) |
| 30-34 |
204 (%35,6) |
| 35-39 |
72 (%12,6) |
| 40-44 |
45 (%7,8) |
| 45-49 |
29 (%5,1) |
| 50-55 |
35 (%6,1) |
| 55tik |
28 (%4,9) |
| Guztira |
573 (%100) |
Paula KASARES | BAZTAN
«Hainbat nafarrek euskararen aldeko hautuak egin dituztelakoz dirau euskarak Nafarroan»
DOKTORE TESIA
Nafarroan euskararen belaunez belauneko jarraipena nola izan den eta gaur egungo haur nafarrak zein egoeratan bilakatu diren euskaldun ikertu du.
Nabarmentzeko ibilbide akademikoa du Paula Kasaresek. «Euskarak erakartzen ninduelakoz», Euskal Filologia ikasi zuen, «hau da, euskal hizkuntzalaritza eta literatura». Baina bere hitzetan, «hizkuntzalaritza ez da mintzairen bizitzaz eta geroaz kezkatzen eta nik horretan nuen kezka nagusia». Hortaz, Soziolinguistikara pasatu zen. «Ohiko soziolingustikan alderdi kulturalean egon den gabeziak bulkatu ninduen Gizarte eta Kultura Antropologia lizentziaturara». Beraz, bi lizentziatura, graduondoko eta diploma bana eta hori aski ez, eta aurten doktoretza akitu du.
2000. urtean Baztango Udaleko Euskara Zerbitzuan eszedentzia eskatu eta Bartzelonara joan zen doktoretza ikasketak egitera. Orduan hasi zen tesiarekin. «Urte batzuetan etenik izan nuen, 2008 aldera gaiari berriz heldu eta 2013ko uztailean tesia irakurri dut».
Euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta hizkuntza sozializazioa familia euskaldunetan. Hori da bere tesia: «1970etik 2012ra Nafarroan euskararen belaunez belauneko jarraipena nola gauzatu den eta egungo haur nafarrak zer egoeratan bilakatzen diren euskaldun argitzea izan dut xede». Azterketa kualitatiboa izan da: «jendearen bizipen, bizi-aukera, hautu, jarrera eta halakoei begiratu diet». Diseinu aldetik, bi kasu aztertu ditu: bata Iruritan eta bertzea Iruñean, eta bi belaunaldi hartu ditu, 70eko hamarraldian haziak eta haien seme-alabak, 2000tik aitzinera sortuak. Egindako lanetik «Nafarroako euskararen historia hurbila ez dela lineala» ondorioztatu du: «hizkuntzaren galtze eta berreskuratzea gertatu da, mintzairaren belaunez belauneko segidan hausturak izan ditu». Iruritaren kasuan hori «xarmanki» ikusten dela dio: «euskararen galtze prozesuak herriaren haustura ekarri zuen. 70eko hamarraldian hizkuntza aldetik bi gune zeuden, herrigunea erdaldundua eta baserri aldea euskalduna. Urte horietan Jose Mª Sánchez Carrión soziolinguistak euskara galdutzat eman zuen Iruritan. Halere, iruritarrek euskararen galbidea irauli dute». Paularen ustez, «euskarak ez dirau Nafarroan guraso euskaldunek beti ume euskaldunak hazi dituztelakoz, hainbat nafarrek euskararen aldeko atxikimendu eta hautuak egin dituztelakoz baizik. Hiztun batzuk umetatik heldu zaien euskarari lotu zaizkio, baina bertze anitz euskarara gogoz hurbildu dira, hizkuntza ikasi eta beretu dute. Hiztun horiek aitamatu direlarik, seme-alaben hizkuntza sozializazioa beretakotutako mintzairan egin dute, eta horrela hasi da hainbat familiatan euskara (berr)etxekotzen».
Tesia egitea «ikergaiaz ez ezik, neure buruaz, ahalmenaz eta gaitasun intelektualaz anitz ikasteko bidea izan da» Paularentzat. «Bide luze, malkarra eta bakartia» dela dio, baina «nahiz leher eginik egon, gogobeterik eta pozik» gelditu da. Are gehiago, ikertzen segitu nahiko lukeela onartu digu, «bai eta ikertutakoa zabaltzen ere».
GOGORRA BAINA KONTENT
«Nahiz leher eginik egon, gogobeterik eta pozik gelditu naiz egindako lanarekin»
Saioa DIOSDADO | LEITZA
«Ikerketan segitzeko ondorengo pausua kanpora joatea da eta itzultzea oso zaila da»
DOKTORE TESIA
Farmazeutikari begira aritu da lanean bere ikerketan, gaixotasunen kontrako farmakoak sintetizatzeko lanean.
Euskal Herriko Unibertsitatean Kimika Zientzietan lizentziatua da Saioa Diosdado leitzarra. Karrerako azken urtea, hala ere, Ingalatarren egin zuen, eta handik itzuli zenean, doktoretza egitea proposatu zioten EHUn bertan, Donostian, Kimika Organikako laborategian. Baiezkoa eman zuen: «lizentziatura bukatu eta nora jo ez dakizula gelditzen zara eta aukera hori eskaini zidaten». Lizentziatura bukatu eta masterra egin zuen, eta azaldu digunez, «masterra egiten ari nintzen bitartean, bekak eskatu nituen eta Espainiako Ministerioko beka eman zidaten». 2008ko urrian hasi zen bekarekin lanean.
Tesiaren nondik norakoez galdetu diogu leitzarrari, baina lan zaila jarri diogu: «askotan galdetzen didate eta hain espezifikoak izaten dira, zaila izaten dela azaltzea». Laburbilduz, «sintesi asimetrikoan egiten dut lan», aipatu digu. Horrek egunerokoan dituen aplikazioen berri ere eman digu: «farmazeutikari begira ari naiz lanean, farmakoak sintetizatzeko. Erreakzio bat egiten duzunean, nahiz eta molekula berdina izan, efektu desberdinak eduki ditzake, eta efektu bat ona eta besteak txarrak lortzen dituzu. Gure lana bi horiek desberdintzea da. Molekula zuzen bat bakarrik saldu daiteke».
Lau urte eman ditu Saioak laborategian lanean, eta ikerketa «oso gogorra» dela azpimarratu digu: «lehiakortasun haundia dago eta oso sakrifikatua da». Kontatu digunez, «Euskal Herrian ikerketan segitzeko oso aukera gutxi daude, eta gainera, oso baldintza zailekin. Berriz bekak lortzea izango litzateke, baina gero eta beka gutxiago daude. Gero eta lehiakortasun haundiagoa dago eta baldintzak gero eta txarragoak dira». Berak garbi du ikerketan ez duela segituko tesia bukatutakoan, «segitzekotan ondorengo urratsa kanpora joatea da eta itzultzea oso zaila da». Hortaz, «nire helburua hezkuntzara edo beste zerbaitetara bideratzea da».
Oraingoz, ordea, tesia bukatzea da Saioaren xede nagusia eta dagoeneko azkenetan dabil. Urte hau etxean tesia idazten daramala adierazi digu, eta «nire asmoa Eguberrien aurretik aurkeztea eta titulua lortzea da». Donostian, EHUn eginen du aurkezpena, eta «egun hori pasatzeak urduri jartzen» baldin badu ere, urteetako lan gogorraren fruitua izanen da. Zorterik onena opa diogu.
AURKEZPENA
«Urte bat daramat etxean tesia idazten eta nire asmoa Eguberrien aurretik aurkeztea da»
Aintzane PIKABEA | ARANTZA
«Ikerketak erakarrita hasi nintzen tesiarekin, eta gogorra bada ere, aberasgarria da»
DOKTORE TESIA
Medikuntzan izanen du bere lanak aplikazio nagusia: minbiziaren aurkako borrokan lagungarri izan daitezkeen nanogelak sintetizatu eta aztertzen ditu.
Minbiziaren kontrako terapian lagungarri izan daitezkeen nanopartikulak ikertzen dihardu Aintzane Pikabea aranztarrak, zehatzago erranda, «minbizia bezalako eritasunei aitzin egiteko balio duten farmakoak garraiatzen dituzten nanogelak sintetizatu eta aztertzen ditut. Nanogelek, bertzeak bertze, farmakoa garraiatzeko balio dute, haien barnean botika sar daitekeelako eta kimikoki presta daitezke zuzenean tumorera ailegatzeko, barrenean daraman substantzia bidean askatu gabe eta behar denean modu kontrolatuan askatuz». Laburbilduz, hori da bere tesiaren mamia.
Kimika Zientzietan lizentziatua da Euskal Herriko Unibertsitatean, eta ikasketa horien ondotik tesia egitea erabaki zuen: «karrera bukatuta irakasle izateko masterra egin ala doktoretza tesiarekin hasi zalantza izan nuen, baina ikerketa probatu nahi nuen eta hura zela momentua pentsatu nuen. Bertzela, ez nuke inoiz eginen, eta proiektu honen gaia hagitz interesgarria iruditu zitzaidan». Ikerketak erakarrita hasi zen, beraz, doktoretzarekin duela bi urte. Hasieran, doktoretza egin bidenabar Kimika Aplikatua eta Material Polimerikoak masterra ere egin zuen.
Esperientzia «hagitz aberasgarria» izaten ari dela adierazi digu eta «gustura» dagoela. Halere, «gogorra» dela onartu du: «ordu aunitz sartu behar dira». Tesia eginez «gauza aunitz ikasten» ari dela ere kontatu digu: «ikertzen, taldean lan egiten, norbere lana aitzinera eramaten eta hori kontrolatzen, idazten, jendearen aitzinean solasten, ingelesa lantzen... Gainera, kongresuetara edo kanpora lanera joateak jende aunitz ezagutzeko eta bidaiatzeko aukera ematen du».
Tesia bukatzea da orain bere lehentasuna, eta etorkizuneko asmoez galdetuta, «gero gerokoak» erantzun digu. Bere hitzetan, «gaur egun, ikerlarien egoera hagitz beltz dago hemen, laguntzak aunitz murrizten ari direlako eta gero eta aukera guttiago eskaintzen dituztelako hemen lan egiteko». Erran digunez, «ez dut baztertzen kanpora post doktoretza bat egitera joatea», baina hori momentua ailegatzean erabaki du. Eusko Jaurlaritzak lau urtetarako eman dion beka 2015eko abenduan bukatuko zaionez, tesia ordurako aurkeztu nahiko luke: «espero dut bi urteren buruan aurkeztu ahal izatea». Bitartean, medikuntzan ekarpena egin dezaketen nanogelekin lanean segituko du.
TESIAREN ONDOTIK
«Ez dut baztertzen kanpora post-doktoretza bat egitera joatea, baina hori momentuan ikusiko dut».
Oihana LUJANBIO | GOIZUETA
«Tesia egiteko diziplina asko behar da, zure esku dagoelako egiten duzun lana»
DOKTORE TESIA
Nafarroako ipar-mendebaldeko euskara nola aldatzen ari den ikertzen dihardu. Goizuetan hasi du ikerketa, gerora inguruko tokiekin konparatzeko.
«Euskararen berri jakitea gustatu izan zait beti, hizkuntzen berri orokorrean, baina gurea euskara da. Goizuetako hizkerak ere beti izan du zerbait, bai guretzat eta bai kanpokoentzat ere». Horixe izan zen abiapuntua. Euskarari buruz gehiago jakiteko asmoz, Euskal Filologia ikasi zuen Oihana Lujanbio goizuetarrak EHU Euskal Herriko Unibertsitatean. Baina jakinmina urrutirago joan zen, eta bereziki soziolinguistika egiten zitzaion interesgarri, hau da, «euskararen gaur egungo egoeran jarri nahi nuen arreta». Hala, unibertsitateko ikasketen ondotik doktoretzarekin hasi zen. Tartean, graduondoko batzuk ere egin zituen, eta Soziolinguistika Klusterrean ere lanean aritu zen. Horiek bukatuta, orain hasi da berriz tesiarekin, EHUk eman dion lau urtetarako bekarekin.
Hizkuntza aldakortasuna Nafarroa ipar-mendebaldeko euskaran. Hori da Oihanaren tesiaren izena: «gaur egun euskara nola aldatzen ari den ikertzen ari naiz». Goizuetan hasi du azterketa, eta gerora «egoera beretsuan egon litezkeen inguruko tokiekin konparatu nahi dut, Araitz Betelurekin eta beharbada Leitzarekin». Eta azterketa egiteko aldatzen ari diren 15 aldagai hartu ditu kontuan, fonologikoak batzuk eta morfologikoak eta lexikoak besteak: karri/ekarri, yan/jan, zertikan/zertik, izain/izaingo, dut/ daukit, eztikit/eztakit, arrunt/oso, deus/ ezer, zerbette/zeoze... Estatistikaren bitartez, horiek zeren arabera aldatzen ari diren ikusten ari da: adina, sexua, ikasketa maila, Gipuzkoarekin duten harremana... Goizuetan egin duen orain arteko lanarekin «euskara aldatzen ari dela» ondorioztatu du: «zaharretatik gazteetara aldaketak badira. Gazteek gero eta batuago egiten dute». Hala ere, bere ustez, «Goizuetan aldaketa ez da haundia. Beste leku batzuetan haundiago izango da».
Tesia 2016rako bukatzea «espero» du, eta etorkizunaz galdetuta, ez omen du «batere argi». Bitartean, ordea, badu zeregina, egunaren zati haundi bat ikerketan joaten baitzaio. Bere hitzetan, «beka edukitzeak asko laguntzen du. Bestela, oso gogorra izango litzateke. Bekarekin lan egun normal bat bezala da». Diru-laguntza ez ezik, «tesia egiteko diziplina asko behar da, zure esku dagoelako egiten duzun lana». Baina itxaropentsu mintzo da: «zer egin nahi duzun argi duzun heinean, eta denbora mugez konturatuta, posible da».
LAGUNTZA
«Beka edukitzeak asko laguntzen du, lan egun normal bat bezala da. Bestela, gogorra izango litzateke»
Xabier JUANKORENA | DONEZTEBE
«Azken zatia gogorra egin arren, denboran atzera eginen banu gauza bera eginen nuke»
DOKTORE TESIA
Gero eta potentzia haundiagoko aerogeneradoreen erabilerak sortzen dituen arazoak konpontzean oinarritu da bere ikerketaren mamia.
Matematika, fisika eta elektronika bezalako ikasgaiak betidanik izan ditu gustuko Xabier Juankorena doneztebarrak, eta horregatik ikasi zuen Ingeniaritza Industriala Iruñeko unibertsitatean. Karrera akituta, berriz, tesia egitea erabaki zuen: «karreraren azkeneko urtean tesia egiteko eskaintza batez enteratu nintzen. Enpresa baten eta unibertsitatearen arteko kolaborazio bat zen. Nik enpresarentzat ikerketa lana eginen nuen, baina unibertsitatean. Ikasle bizimodua luzatzeko aukera ikusita, eta soldata batekin, argi eduki nuen hori nahi nuela. Gainera, gaia gustukoa nuen». Honela azaldu digu bere lana: «gero eta potentzia haundiagoko aerogeneradoreak erabiltzeak sortzen dituen arazoak konpontzean oinarritu da nire lana, batez ere aerogeneradore horiek sare elektrikoaren egonkortasuna ez kaltetzea, eta ahal bada, egonkortasun horri laguntzea». Horrek egunerokoan aplikazio hauek omen ditu: «sare elektrikoari ez dio sobera graziarik egiten parke eoliko asko berari konektatzeak, bere egonkortasuna kaltetu dezakeelako, batez ere, sareko tentsioa erortzen denean, itzalaldietan. Etorkizunean, arazo bat izan daiteke energia eolikoaren garapenerako. Aerogeneradoreek sarearen egonkortasunari laguntzen badiote arazo hori saihesten da».
Ez da damutzen hartutako bidearekin: «orokorrean esperientzia ona izan da eta denboran atzera eginen banu, gauza bera eginen nuke». Bere tesian bi zati bereizi ditu: «batetik, ikerketa lana. Zati hau unibertsitatean egin nuen, hiru urtez». Ez zitzaiola «batere gogorra» egin aipatu digu, «urte onak» izan zirela. Ikerketa akitu eta enpresan lanean hasi zen. «Tesia idaztea falta zitzaidan, hau da, egindako ikerketak eta lortutako ondorioak azaltzea eta itxuroso paratzea. Eta azken zati hau nahiko gogorra egin zait eta egiten ari zait». Bere hitzetan, «egun guztian lanean aritu eta gero, ez da gogo askorik izaten tesia idazteko, eta asteburuetan beti dago zerbait hobea egiteko». Halere, ez da denbora luzerako kontua izanen, «azken sprintean» baitago. Tesiaren zirriborroa akitzen ari da eta zuzenketak eta gainerakoak egindakoan, martxo edo apirilerako aurkeztea aurreikusi du. Dena den, nahiago du etorkizuna ez antolatu: «ez zait sobera gustatzen epe luzerako planak egitea. Azken finean, bizitza zuk planak egiten dituzun bitartean gertatzen den hori da».
UNEAN UNEKOA
«Ez zait gustatzen epe luzerako planak egitea. Bizitza zuk planak egiten dituzunean gertatzen den hori da»