1813an xuxen zer gertatu zen Urdazuri aldean azaldu du Eneko Bidegainek

1813an izan ziren gertakarien inguruko ospakizunek zer erran haundia piztu dute he­rrian. Alde batetik, gutitan ikusten den mundua bildu zen irail hondarrean Urdazuriko guden berrehungarren urtemugaren antzezpen egunean. Frantzia, Espainia eta Inglaterrako armadako soldaduen orduko uniformeak erakutsi zituzten Jakintza elkartekoek, zonbait he­rritarrek eta herriko etxeak apailatu zituzten desfilean. Ahatik, Lapurdi 1609 elkarteak ez zuen begi onez ikusi komemorazioa gisa hortan egitea orduko senpertarren sofrikarioa ez bai­tzen aski edo batere gogoratu bere ustez. 200 urte geroago herritarrak argitzeko xedearekin, Napoleonen armadak orduan egin gehiegikerien berri eman du La­rraldean Eneko Bidegain kazetari eta komunikazio irakasleak. 50 lagun bildu ziren hitzaldi mamitsua entzuteko eta hantxe jakin zen Fran­tziako armadak Euskal Herria bipildu zuela. Napoleonek Europa osoa menperatu nahi zuen eta Espainia anaiari eman zion baina 1808an altxamenduak hasi ziren penintsulan. Gibelerat egin behar izan zuten zonbait gatazka eta sarraski eginez bidean Sorauren, Donostia, San Martzial edo berdin Beran. 

 

Gero armada Lapurdin egon zen sei hilabetez eta hor ziren 50.000 soldaduek ez zituzten batere ongi artatu hor bizi zirenak. Janariak eta on­tasun hartzeak, ohoin­­tzak edo bortxaketak, denetik gertatu zen. 35 labe erabiltzen zituzten 1.200 ogi egiteko egunero. Sarako orduko auzapezak erran zuen «herritarren etsai­ak» zirela soldadu hori­ek. 1813ko hazilaren 17an, 15 soldadu Ange­lu­ko herriko etxerat sartu ziren eta dena eba­tsi eta xehatu zutela oroi­tarazi zuen Bidegainek. 

 

Bertzalde, “okupazioaz” aspertuak bai­tzi­ren zenbait lapurta­rrek desertore izatea deliberatu zuten. Giro nahasi­a ikusirik, Euskal Herri­rat heldu zelarik Welling­tonek zuhurtziaz jokatu zuen lapurta­rrak lasaitu nahian eta herrita­rrek salbatzailea bezala ikusi zuten maiz. Bere xedeen berri emateko agiria plazaratu zuen fran­tsesez eta euskaraz! 

 

Oro har, garai la­tza bizi izan zuten lapurta­rrek. Artxiboek diote ohi baino hil gehiago izan zela garai hortan. Ainho­an etxe gehienak xehatu zituzten, Saran 105 etxe erre, Uztaritzen 12 zubi bota eta Kanbon 10 etxeri su eman zieten. Lapurdi 1609 elkarteari ez zitzaion gustatu milita­rren desfileak ikustea karrika nagusian eta herritarren sufrimendua hain guti aipa­tzea. Eneko Bidegainen eta bertze batzuen min­tzaldiei esker makurra xuxendu delakoan daude euskaltzaleak.