Herritarren erantzuna ezezko garbia izan zen Fernando ETXEBERRIA Kontu asko dago udal artxiboan, baina dudarik gabe, arreta gehien pizten duena hauxe da: bortxaketa eta hilketa leporatuta 1887an herritar bati biziarteko kartzela-zigorra ezarri zioten. 17 urtez Ceuta eta Puerto de Santa Mariako kartzeletan egondu zen, baina portaera ona izan zuelakoz, indultatu eta etxera itzuli zen 1904an.
Urte batzuk beranduago, Udalak epailea kargutik kendu zuen herritar bakar batek ere ez zekielako gaztelaniaz eta badirudi gaztelania zela berak zekien hizkuntza bakarra. Aldi berean, Angel Bezunze behin behineko idazkari izendatu zuen euskaraz eta organoa jotzen jakiteagatik. Irakasle bat ere baldintzak betetzen zituelako aukeratua izan zen. Aipatzekoa da, hauen betebeharretako bat elizako ospakizun erlijiosoetan harmonium jotzea zela. 1927an alkateak aguazilari nolabaiteko kategoria eman nahi izan zion eta horregatik, txapa eder bat eman zion ekitaldi ofizial guztietan janzteko.
Antza, 1934an, animalia prostituzioa zegoen eta horren harira hainbat herritarren kexuei erantzunez, Udalak abandonatutako eta zikiratu gabeko aharien eta ardien arteko nahasketa debekatu zuen estaltzeko garai ona ez zenean. Hala ere, Ezkurrako herritarrak gehien sutu zituen kontua 1939an gertatu zen, gobernadore zibilak Ezkurra, Eratsun eta Saldiasko udalak elkartu eta bakar batean bilakatu nahi izan zituenean, hiriburu bezala Eratsun proposatuz. Funtzionamendu gastuak murriztu nahi izan zituen. Erantzuna berehalakoa izan zen. Ezkurrako herriak bere aldetik funtzionatzeko nahiko azpiegitura eta baliabide ekonomiko zituela esan zuen Ezkurrako jendeak; beste bi herriek baino biztanle gehiago zituen, idazkari bat ere bazuen, bi irakasle eta Eratsungo herritarrak hartzen zituen mediku bat ere bai. Hurrengo urtean berriz saiatu zen, baina ezezko garbia ikusita bertan behera utzi zituen ahaleginak.
Bestalde, makien garaian, konpainia edo batailoi militar bat Ezkurrara etorri zen makiei aurre egiteko. 1944 eta 1945 urteetan sei hilabetez hiru etxetan bizitu ziren. Horrela ondoriozta daiteke, Udalak buruzagien aurrean egindako protesta batetik. Izan ere, herri lurretatik 24 tona egur hartu zituzten 1944ko azaro eta abendutik 1945eko urtarrilera arte eta ordaindu gabe. 1.400 pezeta zor bazituzten ere, kopurua jeitsi egin zuten armadak etxeetan berritze lanak egin zituelako.