Zein izan da proiektu honen abiapuntua?
Betidanik izan dut gertaeren prozesua dokumentatzeko joera, baina proiektu hau martxan jartzeko beharra, ahizpari bularreko minbizia diagnostikatu eta gutxira sortu zitzaidan. Hasiera batean, prozesu osoa argazkitan jasotzea pentsatu nuen, baina ideia hori garatzen hasi nintzenean, askoz aberatsagoa iruditu zitzaidan testigantzak jasotzea eta testigantza horiekin dokumentala osatzea.
Hein batean, arazo sozial baten isla da, emakume askok eta askok pairatzen dutena. Egoera hau bizi dutenei laguntzeko, indibidualki zein sozialki, asko egin dezakegula uste dut eta nik nire alea jartzeko konpromisoa hartu nuen. Hor hasi nintzen proiektua eraikitzen eta guztion artean eta guztiontzako aberasgarria izan daitekeen helburu batekin lan egiten.
Zer landu duzu dokumentalean?
Dokumentalak, bularreko minbizia pasa duten edo pasatzen ari diren bost emakumeren hitzak biltzen ditu. Beraien testigantzekin batera, familiakoen edo ingurukoen testigantzak eta adituen hitzak ere bildu ditut. Bularreko minbizia diagnostikatu zietenetik bizi izan duten prozesua zein izan den azaldu dute: gaixotasunaren garapena, zertan aldatu den beraien bizimodua, zein ondorio izan dituzten... beraien errealitate gordina islatzen du dokumentalak. Oso testigantza sakonak dira. Gizonezko bat zalantzan egon zen arren, azkenean, Leitza eta Ezkurrako bost emakumek parte hartu dute. Gaixotasuna soilik emakumezkoen artean ematen dela uste den arren, ehuneko baxuago batean bada ere, badira gizonezkoen artean ematen diren kasuak.
Kosta zaizu hitz egiteko prest zegoen jendea topatzea?
Ez. Hasierako momentutik erakutsi zuten beraien prestutasuna eta oso aberatsa iruditu zitzaien proposamena. Nire ideia zein zen proposatu nien momentutik, ez zuten zalantzarik izan. Horrelako gaitz bat duen pertsonak bizi behar duen prozesua zein den plazaratzea, jende askorentzat lagungarria izanen zela pentsatu zuten.
«Elkarlanean eta elkarrekin eraiki dugu dokumentala»
Oraindik badira gaixotasuna isilean eta bakarrik pasatzen duten pazienteak. Gehienak, ingurukoen sufrimendua ekiditeko egiten dute hori. Baina, orokorrean, ez nuke esanen gaitzari buruz hitz egiteko arazorik dutenik; gaitzari buruz hitz egiteko, denbora behar dutela baizik. Gaitzaren diagnostikoa ematen dieten momentutik, horren gestioa egiteko denbora behar du pazienteak. Hainbat fasetatik pasatzen dira, hitz egitera heldu arte. Hasierako beldurrik handiena, minbizia noraino zabaldua dagoen jakitearekin batera, familiari nola azaldu izaten da. Mutilen kasuetan gehiago kostatzen zaiela uste dut, bada nolabaiteko tabua, ez dagoelako horren normalizatua.
Bularreko minbizia da, akaso, gizartean gehien ezagutzen den minbizia motetako bat.
Mundu mailan emakumeei eragiten dien minbizi ohikoena da bularreko minbizia. Dena den, tratamenduetan, prebentzioan eta detekzioetan egindako hobekuntzei esker, minbiziaren biziraupen indizeak nabarmen egin dute hobera.
Zer izan da dokumentala zuretzat?
Niretzat opari bat izan da, ikasketa gogorra bezain zoragarria. Oso sakona izan da. Nigan erakutsi duten konfiantzak, ikaragarri bete nau eta esker oneko hitzak besterik ez ditut. Kanpotik eta barrutik biluztu dira nirekin, terapia uneak izan ditugu, momentu gozo eta goxoak, besarkadak, babesa… ahaztuko ez ditudan momentu asko. Gehiena dokumentalean jasotzen saiatu naizen arren, badira niretzat gordeko ditudan oroitzapen asko. Oso prozesu aberatsa izan da.
Miresmena eta poza nabari dira zure hitzetan...
Hala da, sentimendu hori izan dut prozesu osoan. Abiapuntua nirea izan zen, baina azkenean taldean egindako lanketa baten emaitza izan da dokumentala. Guztia elkarrekin josiz joan gara, dokumentala elkarlanean eta elkarrekin eraiki dugu eta oso harro nago lortu dugunarekin. Eta partaide bakoitzarekiko, zer esan… miresmena sentitzen dut.
Beraz, prozesu luzea izan da…
Bai, proposamena luzatu nienetik bi urte pasa dira jada, pentsa! Denbora gehiagoz luzatu izan bagenu, baziren gehiago sakondu izanen nituzkeen alderdiak, baina osotasunean, oso pozik nago emaitzarekin.
«Opari bat izan da, ikasketa gogorra bezain zoragarria»
Babestua sentitu zara?
Oso! Egia esan, hunkigarria da jendearen elkartasuna. Hainbat ate jo ditugu eta denetan eskuzabalik hartu gaituzte, laguntzeko borondatea izan dute… Komunitate polit bat osatu dugu. Zoritxarrez, askok eta askok gertutik ezagutzen dugun gaixotasuna da, familian ez bada, lagunen artean… inguruan, badugu gaixotasun hau izan duen norbait. Gai honekiko, sentsibilitate eta elkartasun handia erakusten ari da jendea.
Jasotako bizipenetatik, zer da nabarmenduko zenukeena?
Guztiek bizitzeko duten gogoa eta indarra: oraina eta momentua baloratu eta aprobetxatzeko duten gaitasuna.
«Urriaren 19an festa egun solidarioa antolatu dugu»
Irailean eta urrian ekitaldi bereziak antolatu dituzue Leitzan. Azaldu prestatu duzuena.
Porrotx pailazoak, kontzertu solidarioa eskaini zuen irailaren 18an. Urriaren 18an Bularretik ehundutako aitortzak dokumentala estreinatuko dugu. Printzipioz, bi proiekzio eginen dira, lehenbizikoa 18:00etan eta bigarrena, aurkezpen ekitaldiarekin, 20:00etan. Hurrengo egunean, urriaren 19an, Bularreko Minbiziaren Nazioarteko Eguna izanik, festa egun solidarioa antolatu dugu. Egun osorako egitaraua prestatu dugu: haurrentzat tailerrak, kirola, fanfarrea, herrien arteko probak, buruhandi eta erraldoiak, joaldunak, kontzertuak… izanen dira.
Bularreko minbiziaren ikerketarako izanen da bilduko den dirua.
Bularreko minbizi metastasikoak ez du sendabiderik, gaitza kronifikatzea da aukera bakarra. Paziente hauek zailtasun asko izaten dituzte, entsegu klinikoetan sartzen dira... berez gogorra den prozesua, are gogorragoa izaten da beraientzat.
Hori horrela, minbizi metastasikoaren inguruan kontzientziazioa landu eta ikusgarritasuna emateaz gain, bularreko minbizi metastasikoa ikertu eta finantzaketan laguntzeko erabiliko dugu bilduko den diru guztia.
«Ikertu diren tratamenduak finantzatzea funtsezkoa da»
Prebentzio kanpainak eta autoesplorazioa ere funtsezkoak dira.
Bularreko minbiziaren inguruko ezagutzan, aurrerapauso nabarmenak eman dira. Prebentzio programak oso garrantzitsuak dira, horiei esker, asko murriztu direlako bularreko minbiziaren heriotza tasak. Bularreko azterketa eta mamografiak baliagarriak diren arren, gaixotasunaren detekziorako oso lagungarria da norberak bularra aztertzea, masa edo koxkor arrotzak detektatzeko. Dena den, ez da ahaztu behar kasu batzuetan faktore genetikoa erabakigarria izaten dela; mutazio genetikoaren eraginez sortzen da batzuetan minbizia. Kasu hauetan, froga genetikoek ere, berebiziko garrantzia dute.
Aurrerapausoak egon badira ere, ikertzen segitzea funtsezkoa da…
Bai, baina ikertzen jarraitzea bezain beharrezkoa da, ikertuta dauden hainbat tratamendu finantzatzea. Badira dirurik ez dagoela arrazoituz, atzera bota dituzten tratamenduak eta atzera bota dituzten tratamendu horien zain hil diren pazienteak. Tratamendu horiek ziren askorentzat aukera bakarra... Hori, oso gogorra eta larria da. Duela gutxi, sentsibilizazio kanpaina bat egin dute minbizi metastasikoa duten pazienteekin. Hiltzen ari naiz leloa erabili dute eta sinadura bilketa bat egin dute ikertu diren tratamenduak finantzatu ditzaten.