Ezer gutxi zekien Begoñak leuzemiari buruz, bere azal eta mamitan ezagutu zuen arte. 2018ko apirilean hasi zen ipurtezurreko minez eta uztailaren 24an esan zioten leuzemia zuela. Prozesu luze eta gogorra hasi zuen orduan. Zazpi hilabetera egin zioten bizkarrezur-muineko transplantea eta geroztik bi urtebetetze festa ospatzen ditu: «jaio nintzenekoa eta transplantea egin zidatenekoa. Leuzemiatik bizirik ateratzea, berriz jaiotzea bezalaxe baita».
Nola hasi zen guztia?
2018ko apirilean ipurtezurreko minez hasi eta handik bi hilabetera joan nintzen medikura. Ordurako, eskuineko hankarekin errenka ibiltzen nintzen. Analitikak egin eta plaka bat atera zidaten eta analitikan dena ongi zegoela eta plakan ez zela ezer ikusten esan zidaten. Botika sorta errezetatu eta etxera. Asteak aurrera egin ahala, gehiagora joan zitzaidan mina, ez zidan deusek kentzen eta geroz eta zuriagoa eta ahulagoa nengoen. Uztailean, amari traumatologora lagundu nion eta bere traumatologoa konturatu zen ez nengoela ongi. Begira hasi zen eta egin zidaten plaka ez zela ongi ikusten ohartu zen, erradiografia bat egitera bidali ninduen, handik erresonantzia bat egitera... eta zerbait ez zegoela ongi konturatu ziren. Bata bestearen atzetik, proba pila bat egin zizkidaten. Uztailaren 24an ospitalean ingresatu eta biopsia bat egin behar zidaten, baina biopsia aurreko analitikan ikusi zuten zer zen gertatzen ari zena.
Nola eman zizuten berria?
Erabat ezustean harrapatu ninduen. Zeladorea etorri zen biopsia egitera eramatera eta mediku bat azaldu zen lasterka telefonoa eskuan zuela. Gelditzeko, ez zela biopsiarik egin behar esanez. Ederki! Pentsatu nuen nire baitan, ongi egonen naiz. Gelakideei ere esan nien etxera nindoala. Inuzentea ni! Ez nuen susmorik… Handik pixka batera, medikua eta probak martxan jarri zituen traumatologoa etorri ziren. Biak elkarri begira, ni tartean, tenis partida batean bezala nengoen. Orduan hasi ziren esanez, odolaren fabrika bizkar-muina da, oso garrantzitsua da eta fabrikak huts egiten duenean organismo guztiak huts egiten du. Zer daukat? Izan zen nire galdera. Ohartu nintzen kontua apaindu nahian zebiltzala eta gauzak garbi esateko eskatu nien. Halaxe esan zidaten, leuzemia daukazu eta nik ez nekien hitz horren atzean zegoen guztia.
«Pixkanaka ikusi eta ikasi nuen leuzemia izatea zer den»
Zein izan zen zure erreakzioa?
Ez nuen erreakzionatu, momentuan blokeatuta gelditu nintzen. Hala ere, buruan nire pelikula egin nuela uste dut. Pentsatu nuen, kimioa, etxera, botaka egin... horixe zen minbiziari buruz nekien gutxia. Inguruan ez nuen leuzemia kasurik ezagutzen. Ez nintzen kontziente zer heldu zitzaidan. Pixkanaka ikusi eta ikasi nuen leuzemia izatea zer den.
Nola izan zen prozesua?
Logela bat erreserbatu zuten niretzat eta hasieratik esan zidaten neukan leuzemia motari izen-abizenak jarri behar zizkiotela. Leuzemia linfoblastiko larria Philadelphia positiboa zen nire diagnostikoa. Aurreratu zidaten bizkarrezur-muineko transplantea egitea beharrezkoa izanen zela, baina horren aurretik kimioterapia tratamendu gogor bat egin beharra zegoen eta gorputzak nola erantzuten zuen ikusi. Gainetik azaldu zidaten tratamenduak hiru fase dituela. Lehenbiziko faseak, hilabeteko iraupena du eta ingresatu, kimioterapia desberdinak hartu eta dena ongi bazihoan hilabetea pasatzean etxera bidaliko ninduten hamar bat egunetarako. Hurrengo kimioterapia sesiorako indarrak hartzeko izanen zen etxean pasa beharreko denbora hori. Ez zidaten besterik esan eta prozesu guztiak zenbat iraunen zuen galdetu nienean, epeak jakin nahian hasi nintzenean, ez ditut ahaztuko medikuak esandako hitzak: 'ahaztu zure bizitzaz, zuk orain ez duzu bizitzarik. Beste norbait arduratuko da kanpoan duzun hortaz'. Hortik aterako zarela entzuteko beharra duzu zuk, baina inork ez dizu halakorik esaten. Ezin dutelako hala izanen dela ziurtatu. Asko dira transplantera ailegatu aurreko prozesuan, bidean, gelditzen direnak.
«Medikuen lehentasuna zure bizitza salbatzea da»
Alderdi psikologikoa landu zuten?
Medikuen lehentasuna zure bizitza salbatzea da. Zure bizi mentala ez da hor sartzen. Nik ez nuen inolako babesik izan. Psikologoa lau astetara etorri zen eta aurrenetik etorri beharko lukeela uste dut, jasotzen duzun kolpea izugarria delako. Espero dut azken urte hauetan zertxobait hobetuko zela eskaintzen duten arreta psikologikoa, bazegoen eta zer hobetua. Prozesuak iraun zuen bitartean hiru bat aldiz egon nintzen ni psikologoarekin. Etorri eta galdetzen zidan, zerbait kontatu nahi ote nion... eta zer kontatu behar diozu zuretzat bost bat minutu baino ez dituenari?
Kimioterapia uste baino gogorragoa izan zen?
Bai, berez gogorra zen prozesua are gehiago zaildu zelako, kimioterapia sesio bakoitzak ondorioren bat utzi zidalako. Lehenbiziko sesioaren ondoren hesteak gelditu zitzaizkidan, bigarrenean polineuropatia bat eragin zidan hanketara eta barrendik hankak erabateko mugimenduan zeudela sentitzen nuen. Batean eta bestean, jasanezina zen mina. Hirugarrenean mukositisa izan nuen eta ezin nuen ez jan eta ez edan. Horrela, hilabeteko ospitaleratzeak izan behar zutenak gutxienez berrogei egunetara luzatu ziren eta etxean pasa beharreko atseden eta indartzeko egunik gabe gelditzen nintzen. Azkenerako nahiago izaten nuen etxera joan baino ospitalean gelditu, han egoteak segurtasuna ematen zidalako.
Zer izan zen gogorrena?
Niretzako okerrena sentitu nuen bakardadea izan zen. Bisitak badituzu, baina bakarrik zaude. Gauak oso luzeak izaten dira: isiltasun hori izugarria da. Ospitalean telebista pizten nuen isiltasunari aurre egiteko, gauetan beldur eta mamuak hasten zirelako dantzan. Bederatzietatik aurrera mortala izaten zen. Barruan duzun ezinegon hori. Inork ezin dizu ziurtatu hortik aterako zaren edo ez. Badakizu prozesua oso gogorra dela. Egunerokoan ikusten duzu. Prozesua oso luzea dela esaten dizute eta pentsatzen duzu, hilabete bat? Baina askoz luzeagoa da kontua. Diagnostikoa jakin eta zazpi hilabetera egin zidaten transplantea eta hori egindakoan ere ez da dena bukatzen.
Beldurra sentitu zenuen?
Kimioterapia hartu bitartean prozesuaren lehenbiziko zatian, uste dut ez nintzela kontziente izan, ez nuen denborarik pentsatzeko ere. Muga-mugan nengoen, hilotz bat nintzen. Transplanteaz hitz egiten hasi nintzenean, orduan bai hasi nintzen beldurra sentitzen. Alabarekin hitz egin nuen, bueltatzen ez banaiz zer egin behar zuten… Orduan izan nintzen kontziente. Hain ahula ikusten zara, ez bakarrik fisikoki. Psikologikoa gogorragoa dela iruditzen zait. Min fisikoa nolabait arintzeko modua duzu botikarekin, baina psikologikoa ezin da besterik gabe tapatu.
«Alderdi psikologikoa gogorragoa dela iruditzen zait»
Transplantea egiteko emailea lortzea zen hurrengo pausoa.
Anai-arrebak dira emailerik hoberenak. Gizonezkoa eta zenbat gazteagoa izan hobe, emakumeok aldaketa gehiago izaten ditugulako hormonen eraginez. Gu sei senide gara eta horrek aukera gehiago jartzen zituen mahai gainean. Azaroan egin zizkieten probak, ikusi zutenean tratamendua ongi onartzen ari nintzela. Zerbaitek ongi atera behar zuen lehenbizikoan eta emailea lortzeko orduan, zorte izugarria izan nuen. Bost anai-arreba ditut eta hiru ziren bateragarriak. Azkenean, anaia gazteena izan zen emailea. Hala esaten dit anaiak, 'nik eman nizun bizia eta zaindu'.
Familian topatu zuten zure emailea, baina ez baziren bateragarriak?
Gure kasuan ez zen beharrezkoa izan, baina badago aipatu nahiko nukeen fundazio bat, Josep Carreras fundazioa. Emaileak lortzeko lanketa oso garrantzitsua egiten dute eta munduko bizkarrezur-muin emaile guztien bankua kudeatzen dute. Emaile kopurua igotzen ari da, baina badago oraindik ere zer landu. Jende asko ari da hiltzen emailerik ez dutelako eta horrek oso gogorra izan behar du.
«Muga-mugan zaude eta borroka etengabea da»
Zein oroitzapen duzu transplanteaz?
Abenduan bidali ninduten etxera eta otsailaren 28an egin zidaten transplantea. Bi hilabete horiek oso luzeak egin zitzaizkidan. Transplantea bera oso desatsegina da. Hiru erizain eta medikua etorri eta dena prestatu zuten nire aurrean: tresneria, maskarak.. zeure buruari galdetzen diozu, zer egin behar ote dute horrekin guztiarekin. Oso gogorra izan zen, baina bizirik nago.
Jarraipen bat egin zizuten gero?
Transplantea egin ondoren astero joan behar izaten nuen ospitalera. Analitika eta froga pila bat egin zizkidaten dena ongi ote zihoan ikusteko. Ez dira nolanahiko frogak: intratekala, puntzioak... Ikusi behar da gorputzak nola erantzuten duen. Zenbat gelditzen den zure muinetik eta zenbat duzun berritik. Defentsak jaisteko botikak hartu behar dituzu. Egunean, hogeita hamar pastilla hartzera iritsi nintzen.Transplantea egin ondotik sei bat hilabete behar ditu zure gorputzak muin berrira egokitzeko eta tarte horretan, zure fabrika eta odol guztia aldatzen da. Sei hilabete pasa zirenean, hamabostean behin izaten nituen azterketak. Gero hilabetero, hiru hilabetetik behin eta orain sei hilabetean behin egiten dizkidate. Lehenbiziko bi urteak odisea bat dira. Zenbat erresonantzia, zenbat ekografia... kontua galtzen duzu azkenerako. Baina emaitza guztiak ongi ateratzen direnean zulotik ateratzen ari zarela ikusten duzu.
Zer ikasi duzu prozesu honetatik?
Horrelako bizipen bat izateak aldatu egiten zaitu. Lehen ere ez zitzaidan askorik inporta jendeak esaten zuena, orain gutxiago. Filtro guztiak galdu ditut. Hankak lurrean jartzeko ere balio izan dit. 43 egun pasa gela batean ingresatuta, handik atera gabe, leihotik begiratu, jendea ikusi, euria, hostoak erortzen… eta zuk ez nabaritzea ez haizea, ez euria, ez hotza eta ez beroa. Badakizu zer den gurpildun aulkian kanpora atera eta haizea nabaritzea aurpegian? Gela horretan giltzapetuta egoteak bizia ulertzeko modua aldatzen dizu.
Nondik atera zenuen aurrera egiteko indarra?
Seme-alabek, familiak... eman zidaten beharrezko indarra. Aurrera egiteko motibazioa ziren. Ikusten nuen horren guztiaren parte izaten segi nahi nuela, ez nuela hori guztia utzi nahi. Borroka etengabea da kontziente zarelako zure gorputzak momentu batean ezinen duela gehiago jasan. Kaskagogor xamarra naiz eta horrek ere lagundu izanen du. Pentsa, transplantea egin eta hurrengo egunean bizikleta gainera igo nintzen, kirola egitea garrantzitsua zela esan zidatelako.
Zer bota duzu faltan?
Laguntza ekonomikoa. Lana ezin duzu egin eta inork ez dizu errekonozitzen ezintasun hori. Pentsa, berrehun euro gastatzen nituen hilabetean botiketan. Leuzemiak betirako izanen diren ondorioak utzi dizkit gorputzean. Ezin dut denbora askoan eserita edo zutik egon. Eskailerak mantso-mantso igotzen ditut, ito egiten naiz eta hankek ez didate laguntzen. Egunez egiten dudana, gauetan nabaritzen dut. Hankak gogortu egiten zaizkit, bizkarreko mina izaten dut maiz. Erdi hilean ez bazaude ez dizute ematen ezintasunik. Lehenbiziko urte luzea pasa nuen ezertarako gauza ez nintzela. Azkeneko bi urteetan ari naiz pixkanaka buelta ematen. Gaixotasunari berari ikusgarritasuna emateak gauzak zertxobait aldatuko lituzkeela uste dut.
Ikusgarritasuna zein zentzutan?
Askotan amorrazioa ematen dizu minbizi mota batzuetara zenbat bideratzen den ikusteak. Minbizi batzuei buruz zenbat hitz egiten den ikusteak eta beste batzuei buruz zeinen gutxi. Leuzemia gizartean gordeta bezala dago, existituko ez balitz bezala da. Leuzemia ez dakigu ongi zer den. Nik ere duela sei urte ikasi nuen, niri tokatu zitzaidanean. Minbizia entzutean, kimioterapia, botaka egin eta etxera... hori da burura etortzen zaizun lehenbiziko gauza, baina askoz gehiago dago egin beharreko bidean. Ezjakintasun handia dago. Tratamenduak, egiten dizkizuten frogak… leuzemiaren kasuan, oso gogorrak dira. Hori bizi izan duenak ere ez du kontatzen eta kontatzen ez bada, ezkutuan gelditzen da. Nik egia esan, eskertu izanen nukeen bere garaian gaixotasun honi buruz gehiago jakitea. Badakigu badirela prozesua gainditzen ez dutenak, baina izaten dira ongi bukatzen diren istorioak eta horiek kontatu egin behar dira. Esperantzari eutsi nahian, aurrera egiteko indar edo helduleku bila ari denak, guztiaren beharra duelako.
Ilusio berri bat duzu orain.
Liber izeneko proiektua martxan jartzen hasi nintzen udazkenean, Goretti alaba eta Jon ilobaren laguntzarekin. Etxetik kanpo lanerako aukera askorik ez nuela ikusita, etxetik poltsak egitea aukera polita izan zitekeela pentsatu nuen. Betidanik izan dut josteko ohitura eta irakasle lanetan ere ibili nintzen hainbat urtez. Egindako produktuak azoketan eta sare sozialen bidez hasi naiz pixkanaka saltzen. Ilusioz hartu dudan proiektua da. Helburu eta amets berriak izatea garrantzitsua delako. Oraindik ere asko dugulako bizitzeko.
