Sinopsia
Osasuna 1936. Golpistas, represaliados y franquismo saiakera historiko, politiko eta kirolekoa da, eta klub baten eta Nafarroako nortasun ikur bihurtutako futbol talde baten lurpeko uretan murgiltzen da.
Liburuak Osasunako zuzendaritza-batzorde guztiak aztertzen ditu 1920tik 1939ra, eta konprometitutako zuzendari edo zuzendari ohi edo jarraitzaile guztien profilak aztertzen ditu, 1936ko uztaileko estatu-kolpean amaitu zen konspirazioarekin eta ondorengo erregimen frankistarekin (hala nola Lizarza, Maíz, Visiers, Astráin, Urisarri, Ilundain, Lazcano, Taberna), bai eta Errepublikako kide ohiekin izandako konpromisoarekin ere. Garbiketa horrek zuzendaritzako kide edo bazkide sortzaileei eragin zien, hala nola Bengaray, Cayuela, Cilveti; Urdiroz anaiak, Tell eta Florenza; Jaso eta Lerin futbolari nafarrak; kazetariak, Alberto Lamas eta talde teknikoko langileak, hala nola Vicente Rey masajista eta, armada errepublikarrean edo euskal selekzioan sartzeagatik, bizi osorako klubaren defentsa egin zuten jokalariak.
Nafarroa osoan bezala, Iruñea zen hiri txikian denek ezagutzen zuten elkar, eta klubean partekatzen zuten osasunismoak ez zuen balio matxinatuen aldeko kideek ezer egin zezaten zigortutako zuzendari ohien errepresio basatia eragozteko.
Kolpearen ondotik, Osasunako Zuzendaritza Batzordeak taldea ideologia frankistaren bertze adierazpen bat bezala erabili zuen, eta 1952an noraeza hau amaitzen zuten zuzendaritza batzordea eta taldea Xabierko gaztelura joan zirenean santuari babesa eskatzeko. Horrela, Osasunak Espainia kolpista, frankista eta nazionalista katolikoaren ezaugarri berberak bereganatu zituen, nafartasun faltsu eta manipulatu baten ondotik.