Drogen Mendekotasunei aurrea hartzeko Herri Plana onartu zenetik, hezkuntzan, familian eta komunitatean osasunerako heziketa edo prebentzioa lantzen aritu dira Berako Udala eta Askagintza erakundea, ikastaro, jardunaldi, hitzaldi, gidaliburu, informazio puntu eta kanpaina berezien bidez. Egindakoaren ebaluazioa egiteko ordua da orain.
LARRITASUN MAILA
%42,2rentzat alkohola edatea eta %44,2rentzat tabakoa erretzea nahiko larriak dira; droga ilegalak (speeda, anfetaminak, kokaina, LSD...) kontsumitzea hagitz larria da %43,4rentzat eta cannabisa/haxixa kontsumitzea nahiko larria da %31,9rentzat eta hagitz larria %31,7rentzat.
DROGA KONTSUMOA
Alkohola eta tabakoa dira gehien kontsumitzen direnak eta ondotik, cannabisetik eratorritako drogak.
Eusko Jaurlaritza, 2004
«Argi izan behar dugu gure gizartean drogak badirela eta beti egongo direla. Drogen kontra joateak ez du erantzun positiborik. Orain arteko errepresioak ez du lagundu, eta drogak dauden gizartean bizitzen ikasi behar dugu, beti ere, muga batzuekin». Horrela adierazi digu Askagintzako Bakartxo Iraguik. Izan ere, hori da 1983an sortu zenetik Askagintzaren (droga-mendekotasun fenomenoa normalizatzen laguntzeko lanean dabilen herri erakundea) helburu nagusia, eta hori izan da, aldi berean, Komunitatean Drogen Mendekotasunei aurrea hartzeko Bera Herri Planaren xede nagusia ere bai. Lehendabizikoz drogak kontsumitzen hasten deneko adinak beheiti egin du azken urteotan, eta gero eta nerabe gehiago dira droga kontsumitzen dutenak. Alkohola eta tabakoa dira gehien hartzen direnak, eta cannabisaren eratorriak (marihuana eta haxixa) gehien kontsumitzen diren droga ilegalak. Droga bizigarrien (spped, kokaina...) kontsumoa ere igotzen ari da eta bereziki asteburuetan kontsumitzen badira ere, egunerokotasunari eusteko kontsumitzen dutenak ugaritzen ari dira. Droga kontsumo horrek izan ditzakeen arriskuez, ordea, ez dira gehiegi jabetzen. Droga kontsumoa gazteen artean hedatzen ari zela ikusita, Askagintza elkartera jo zuten Beran orain urte batzuk. Toki Ona Institutuko Guraso Elkartea izan zen horren bultzatzailea eta ondotik, elkarlanean sartu zen Berako Udala. Hala, 2004an Komunitatea eta Drogak ikerketa egiteko eskatu zitzaion Askagintzari, eta honek 2005eko abenduan aurkeztu zuen. «Bera Nafarroako bertze eremu batzuetako egoera beretsuan zegoela erakutsi zuen azterketak; ez zegoela ez hobeki, ez makurrago ere», kontatu digu Jon Abril Berako zinegotziak. Bertzelako faktoreak ere ondorioztatu ziren, hauxe adibidez: «krisi hau hasi aitzinetik, gazte-gaztetatik lan mundura sartzeko aukera aunitz izan dira hemen. Horrek dirua manejatzeko aukera gehiago dakar eta horrekin arriskua haunditu egiten da». Ikerketa horretatik abiatuta, herritarren ekarpenak jaso ziren eta horrekin diseinatu zen Herri Plana, 2006 eta 2010 urteen artean garatu beharrekoa, baina oraindik indarrean dagoena.
Hiru alor
Hiru esparrutan landu dute plana: hezkuntzan, familia eremuan eta komunitatean, eta bakoitzean hainbat programa.
Hezkuntzan, erraterako, irakasle, ikasle eta familiekin aritu dira lanean. Iraguik azaldu digunez, «batetik, gaia irakasleekin landu dugu, gero irakasleek ikasleekin garatzeko. Tailerrak, lantaldeak, bideoak.. egin dira. Baina horrez gain, kanpoko profesionalak ere ekarri ditugu ikasleekin egoteko». Hezkuntzan egin den lanaren erakusle dira Drogak Larrugorrian eta kontsumo problemak dituzten ikasleei laguntzeko Babes Sarea egitasmoak. Hasieran DBHkoekin aritu baziren ere, Lehen Hezkuntzan ere programa bat landu zuten iaz: «kontsumoarekin zerikusia duten estrategiak garatu dira: ezetz esaten ikasi, sentimenduak eta emozioak adierazi...», azaldu digu Iraguik. Adinekoekin, berriz, botikak izan dituzte hizpide.
Familia eremuan, gurasoentzako saioak egin dira: «familia eremutik prebentzioa nola landu daitekeen hausnartu dugu», dio Iraguik. «Helburua familia osasuntsuak eraikitzea da, arauak eta mugak jartzen jakitea, komunikazioa bultzatzea...».
Komunitatean ere programa andana landu da: aisialdiko begiraleeak formatzeko proiektua, Gozatu, ez tronpatu kanpaina bestetan (kartelak, pegatinak, alkoholimetroa...), Drogak eta sexualitateak informazio puntua (Beralandetan aholkularitza eskaintzen dute, hilabeteko bigarren eta laugarren ortziraletan, 17:00etatik 20:00etara),...
Eta guztiaren bultzatzaile nagusia guraso, udal ordezkari eta Askagintzako kideek osatutako Prebentziorako Kontseilua izan da, hilabetero edo bi hilabetean behin bildu dena. Lanketa haundia egin dute, eta egindakoaren balorazio «hagitz positiboa» egin digu Abrilek, nahiz eta aitortu, «zaila dela zein ondorio izan duen neurtzea, drogak berdin kontsumitzen diren ala ez jakitea». Gaineratu digunez, «seme-alaben heziketan gurasoek lagungarria izan zaiela azpimarratu dute, eta ikasleek ere eskertu dute informazioa. Zinegotziok egiten dugun balorazioa ere positiboa da. Informazioa denok jaso dugu eta bakoitzaren esku dago kontsumitu ala ez».
Iraguik, bere aldetik, oraindik egitekoa badagoela iritzi dio: «zailtasun edo frustrazioei nola aurre egin barneratuko bagenu, askotan ez genuke drogetara joko, edo aisialdia juerga egitea, edan edo drogak hartzea, bakarrik ez dela barneratuko bagenu, drogen kontsumo askoz ere arduratsuagoa egingo genuke».
2010era artekoa zen herri plana, baina oraindik ere lanean segituko dute: «2011 trantsizio urtea izanen da. Kanpainak eta ikastetxeetako interbentzioa mantenduko ditugu, baina hurrengo plana prestatzeko ere baliatu nahi dugu», dio zinegotziak. Bertzeak bertze, hori izanen dute hizpide apirilaren 2an Beralandetan Udalak eta Askagintzak antolatuta eginen den ebaluazio jardunaldian. Aste horretan, drogen inguruko erakusketa ere izanen da Beralandetan, larunbatera arte.
Ebaluazio jardunaldia
• 10:00: ongi etorria, planaren ebaluazioa eta II. planerako ildoak ezarri.
• 10:30: ebaluazio eta ildoen eztabaida taldean.
• 11:15: taldetan eztabaidatutakoa bat egin.
• 11:30: atsedenaldia.
• 12:00: hitzaldia: drogomendekotasunen fenomenoaren gaineko gogoeta, Hilario Garrudo psikologo klinikoarekin.
• 13:30: akabera.
• Oharrak: doakoa da eta izen ematea martxoaren 28a baino lehen egin (012) behar da. Ludoteka zerbitzua izanen da 3 urtetik goitikoentzat.
Mari Carmen Alonso, berako gurasoa
«Gurasoen papera ezinbertzekoa da, seme-alaben ondoan egon behar dugu»
Bere seme-alabak nerabeak zirela, Beran gazteen artean droga kontsumitzen zela jakiteak kezka sortu zion Mari Carmen Alonsori, eta bera izan zen Askagintzako Txus Congil zenarekin harremanetan jarri zena. Halaxe hasi ziren Toki Ona Institutuan gurasoentzako hitzaldiak eta eskolak antolatzen. Handik, berriz, Congilek proposatuta, Berako Udalarengana jo zuten gurasoek eta huraxe izan zen Drogen Mendekotasunerako Bera Herri Planaren hastapena. Plan honen bidez azken urteotan egin diren jarduerekin kontent ikusi dugu Alonso: «beldurrik gabe gaiari buruz solasteko gai naiz orain, eta bertze modu batera hartzen ikasi dut», adierazi digu. Baina hortik haratago, gurasoen papera ere nabarmendu digu: «gurasoen papera ezinbertzekoa da, eta esku artetik joaten zaigun egiteko bat dugu. Seme-alaben ondoan egon behar dugu, baina eurek agobiatu gabe. Kontsumitzen badute, lagundu egin behar zaie, kontsumoa arduratsua izan dadin lagundu».
Aitziber Esnaola, Berako gaztea
«Beran droga kontsumoa haundia da. Bazegoen zerbaiten beharra eta oraindik ere badago»
Labiaga Ikastolako ikasle zenean, ikastolako irakasleak Askagintzakoekin aritu ziren lanean eta horren bidez, irakasleekin drogen gaia landu zuten Aitziber Esnaola Berako gazteak eta bere gelakideek: «zer diren drogak, zein ondorio dituzten, nahasketek zein eragin duten... Ez ziguten erraten ez kontsumitzeko, baizik eta zer kontsumitzen den eta horrek zer ondorio dituen, hau da, kontsumo arduratsua egiteko». Nafarroa Oinez Beran egin zenean ere Askagintzakoekin egon ziren Esnaola eta bere lagun batzuk: «Nafarroa Oinezen aitzinetik ikastaro bat egin genuen, eta Nafarroa Oinez egunean, Askagintzakoekin egon ginen. Edaten edo erretzen ari zirenengana joaten ziren eta zer kontsumitzen ari ziren esplikatzen zieten». Bai eskolan landutako informazioarekin eta bai Nafarroa Oinezen egindako kanpainarekin ere «gustura» gelditu zela aitortu digu Esnaolak: «zuzenean ‘ez egin hori’ erran beharrean, erakusteko modu hobea da hori». Gainera, bere irudiko, «Beran droga kontsumoa haundia da, gazte eta gazteak ez direnen artean, modu guzietako jendearen artean. Bazegoen horrelako zerbaiten beharra eta oraindik ere badago».