Ernesto PRAT URZAINKI: «Orokorrean literaturak ezagutzen ez duen Baztan ageri da nobelan»

Ttipi-Ttapa 2017ko uzt. 7a, 13:47

'Telleria eta gero zer?" liburua kaleratu du baztandarrak

Telleria eta gero, zer? izenburupean, bere hirugarren eleberria kaleratu du Ernesto Prat Urzainki baztandarrak Elkar argitale­txearekin. Bere hirugarren eleberria da eta bere hitzetan, «herritarren Baztan agertu dut liburuan, ez lainoen ­azpiko Baztan bukoliko eta turistikoa». Izenburuak «helburu ­bikoi­tza» omen du: Aroztegiko proiektuarekin paralelismoa bilatzen saiatu dela adierazi digu, baina gisa berean, jendearen jakin-mina piztu nahi izan duela ere aitortu digu, galderaren erantzuna bila dezan.

 

Nolatan eman zenuen li­burua idazteko pausoa?
Ihesean nintzela, 2009an, Aroztegia… eta ge­ro zer? plataformaren es­kuorri bat ailegatu zi­tzaidan. Bal­­­dintza haietan zaila nuen egitasmo espe­kula­tzailearen ko­ntrako borro­kan parte hartzea, eta zer edo zer idatz nezakee­la pen­tsatu nuen. Lehen zi­rri­bo­rroa ordukoa da, eskuz idatzia. Prentsatik bildu­ta­ko artikuluak erabi­li ni­tuen do­ku­­men­tazio gisa. Ondotik, (H)ilbel­tzare­kin lotua joan­ da zirri­bo­rroen gara­pe­na eta Euskal Nobela Beltza­ren Asteetan ikasitakoa isla­tzen ahalegindu naiz. Pro­tago­nis­ta­ri, erra­te­ batera­ko, Itxa­ro Borda­ren sola­saldi­ baten ondo­tik aldatu niz­kion­ sexua eta joera­ se­xua­­la. Jon Alon­soren Bel­­tzaren kolo­reak liburua ere la­gun­ga­rria izan da.

Aroztegiko proiektuari erreferentzia egi­­ten dio­la­ pentsa daiteke izenburua irakurri­ta...
Izenburuak helburu bikoi­tza du. Batetik, Aroztegiko gatazkarekin paralelis­moa bilatzen du eta ber­tze­­­­tik, irakurlearen jakin-mi­na piztu nahi du, galde­ra­­ren erantzuna bila dezan. Edozein modutan, ira­kurleak argi eduki behar du nobela dela, fikzioa, ez Aroztegiari buruz­ko saiakera bat. Protago­nis­tak pakete arraro bat aurkituko du eta, jakin gosez, nondik atera den ar­gitzen­ ahaleginduko da.

Herritarren Baz­­­tan ageri dela nabar­mendu nahi izan duzu, ez lainoen­ azpiko­ Baz­tan bukoliko­ eta turistikoa...
Usu literaturak landu edo sortu duen Baztan ez zait­ interesatzen, are gutiago dena postal turistiko bila­katzeko joera kontsumista. Kanpotik sortutako irudia dela erranen nuke. Nik ezagutzen dudan Baz­­­­­tan agertu dut nobelan. Be­rriki, Elurre Iriarte Bañez­en Landa eremua eta Baz­tan literaturak kontatua liburuxka irakurri­ta, nolako Baztan ager­tzen zen galdetu nion nire­ buruari, eta herri mugimenduaren Baztan ageri­ dela ohar­­tu nin­tzen: gaz­tetxe­roa, bestazalea, bo­rroka­laria… Oro­ko­rrean, litera­tu­rak ezagu­tzen ez duen Baztan.

Zer du asmatutik eta zer egiazkotik liburuak?
Dena da asmatua, egia de­na izan ezik [kar-kar-kar]. Liburu bat irakur­tzen dudalarik errealitatearen eta fikzioaren arteko muga non dagoen ez jakitea­ gustatzen zait. Horrek, nire irudiko, erakargarri egiten du liburua. Nire liburuetan ere horre­kin jolasten dut, iraku­rleak ondorio propioak atera ditzan.

Nobela beltza dela ere azpimarratu izan duzu, ez dela poliziakoa...

Nik maite ditudan nobela­ beltzen eskema klasikoa honakoa da: zerbait gertatzen da, bertsio ofizialak gertaera azaltzen du, norbaitek (detektibeak, kazetariak, herri­t­arrak…) ez du bertsio­ ofiziala sinesten eta egiaren bila abiatzen da. Egia nobela­ren bukaeran jaki­ten da, bertsio ofizialaren­ gainetik. Polizia nobeletan, aldiz, zerbait gerta­tzen da (hilketa bat normalki), eta gertaera argi­tzeko ikerke­ta abiatzen du protagonistak (polizia batek normalki). Arras modu sin­plis­ta eta eskematikoan azaldu dut, eta ez da beti­ horrela, baina gehienetan bai. Ni daltoni­koa naiz poliziekin eta ez ditut beren koloreak desberdin­tzen. Nire ustez, poli­ziek­­ ez dute sinesga­rri­ta­sunik (gutiago Euskal­ He­rrian) egiaren bila ibil­tzeko, ezta literaturan ere.

Izenburuak badu eran­tzunik?
Zementuzaleak aseezinak dira. Gure gurasoei erran zieten Lemoiz gabe­ kandelekin argituko geni­tuela etxeak. Itoitz­ gabe pikutara joanen zirela gure nekazariak. AHT gabe Europa­tik zokoratuak geldituko ginela. Baztanen ere, Belaungo errepidea behar omen genuen, Erdizko ha­­rrobia, Elizondoko saihesbidea, Arraiozko merkataritza-gunea, Aroz­tegia… Telleria eta gero, zer? galderaren erantzuna zentzurik gabeko gara­pen kapitalistak emanen du, lanaren, turismoaren eta espiritu santuaren izenean. Amen.

Publizitatea eta erakundeen dirulaguntzak ez dira nahikoa TTIPI-TTAPAren eta ERRAN.EUSen etorkizuna bermatzeko, eta zu bezalako irakurleen babesa behar dugu aitzinera egiteko.


Egin TTIPI-TTAPAren lagun