Nolatan eman zenuen liburua idazteko pausoa?
Ihesean nintzela, 2009an, Aroztegia… eta gero zer? plataformaren eskuorri bat ailegatu zitzaidan. Baldintza haietan zaila nuen egitasmo espekulatzailearen kontrako borrokan parte hartzea, eta zer edo zer idatz nezakeela pentsatu nuen. Lehen zirriborroa ordukoa da, eskuz idatzia. Prentsatik bildutako artikuluak erabili nituen dokumentazio gisa. Ondotik, (H)ilbeltzarekin lotua joan da zirriborroen garapena eta Euskal Nobela Beltzaren Asteetan ikasitakoa islatzen ahalegindu naiz. Protagonistari, errate baterako, Itxaro Bordaren solasaldi baten ondotik aldatu nizkion sexua eta joera sexuala. Jon Alonsoren Beltzaren koloreak liburua ere lagungarria izan da.
Aroztegiko proiektuari erreferentzia egiten diola pentsa daiteke izenburua irakurrita...
Izenburuak helburu bikoitza du. Batetik, Aroztegiko gatazkarekin paralelismoa bilatzen du eta bertzetik, irakurlearen jakin-mina piztu nahi du, galderaren erantzuna bila dezan. Edozein modutan, irakurleak argi eduki behar du nobela dela, fikzioa, ez Aroztegiari buruzko saiakera bat. Protagonistak pakete arraro bat aurkituko du eta, jakin gosez, nondik atera den argitzen ahaleginduko da.
Herritarren Baztan ageri dela nabarmendu nahi izan duzu, ez lainoen azpiko Baztan bukoliko eta turistikoa...
Usu literaturak landu edo sortu duen Baztan ez zait interesatzen, are gutiago dena postal turistiko bilakatzeko joera kontsumista. Kanpotik sortutako irudia dela erranen nuke. Nik ezagutzen dudan Baztan agertu dut nobelan. Berriki, Elurre Iriarte Bañezen Landa eremua eta Baztan literaturak kontatua liburuxka irakurrita, nolako Baztan agertzen zen galdetu nion nire buruari, eta herri mugimenduaren Baztan ageri dela ohartu nintzen: gaztetxeroa, bestazalea, borrokalaria… Orokorrean, literaturak ezagutzen ez duen Baztan.
Zer du asmatutik eta zer egiazkotik liburuak?
Dena da asmatua, egia dena izan ezik [kar-kar-kar]. Liburu bat irakurtzen dudalarik errealitatearen eta fikzioaren arteko muga non dagoen ez jakitea gustatzen zait. Horrek, nire irudiko, erakargarri egiten du liburua. Nire liburuetan ere horrekin jolasten dut, irakurleak ondorio propioak atera ditzan.
Nobela beltza dela ere azpimarratu izan duzu, ez dela poliziakoa...
Nik maite ditudan nobela beltzen eskema klasikoa honakoa da: zerbait gertatzen da, bertsio ofizialak gertaera azaltzen du, norbaitek (detektibeak, kazetariak, herritarrak…) ez du bertsio ofiziala sinesten eta egiaren bila abiatzen da. Egia nobelaren bukaeran jakiten da, bertsio ofizialaren gainetik. Polizia nobeletan, aldiz, zerbait gertatzen da (hilketa bat normalki), eta gertaera argitzeko ikerketa abiatzen du protagonistak (polizia batek normalki). Arras modu sinplista eta eskematikoan azaldu dut, eta ez da beti horrela, baina gehienetan bai. Ni daltonikoa naiz poliziekin eta ez ditut beren koloreak desberdintzen. Nire ustez, poliziek ez dute sinesgarritasunik (gutiago Euskal Herrian) egiaren bila ibiltzeko, ezta literaturan ere.
Izenburuak badu erantzunik?
Zementuzaleak aseezinak dira. Gure gurasoei erran zieten Lemoiz gabe kandelekin argituko genituela etxeak. Itoitz gabe pikutara joanen zirela gure nekazariak. AHT gabe Europatik zokoratuak geldituko ginela. Baztanen ere, Belaungo errepidea behar omen genuen, Erdizko harrobia, Elizondoko saihesbidea, Arraiozko merkataritza-gunea, Aroztegia… Telleria eta gero, zer? galderaren erantzuna zentzurik gabeko garapen kapitalistak emanen du, lanaren, turismoaren eta espiritu santuaren izenean. Amen.