2017an, araiztarren ekimenez, eta Araizko Udalarekin eta Araizko Zaporeak elkartearekin lankidetzan, Araizko bailarak bere ondare-elementu berezienetako bat berreskuratu zuen: belarra Malloetako zelaietatik bailarako baserrietara jaisteko kable-sistema.
Berreskuratze hori, Gaintzan 500 metro luze inguruko euskarri fisikoak eta kablea berreskuratzeaz gain, ondarea ezagutzeko, transmititzeko eta berreskuratzeko arrazoi bihurtu da 2017tik, eta hainbat adierazpen ditu: eszenifikazioak, erakusketak, hitzaldiak, dastatzeak, argitalpenak eta abar. Baina, zalantzarik gabe, urteko hitzordu nagusia Kablearen Eguna da, baiarako herritarrak Malloatik belarra nola jaisten zen irudikatzeko elkartzen diren egun berezia.
Teknika hedatua
Aireko kableen bidezko garraioaren tradizioa oso zabalduta egon zen gure geografiako hainbat txokotan, batez ere XX. mendearen lehen erdian. Pirinioetan, batez ere, enborrak garraiatzen ziren (Erroibar, Zaraitzu, Erronkari eta abarretako baso kableak), eta mendi eta larre eremuetan, berriz, belar kableak ziren. Adibidez, Zegama eta Ataunen, Gipuzkoan, eta Araitz bailaran, Nafarroan.
Araiztarrek ez dute etsi jarduera horren oroitzapena bizirik mantentzen, eta harro egoteko moduko arrazoi bihurtu dute, beren ondare etnografiko, industrial eta kulturalaren zati gisa. Hori guztia, zailtasunak zailtasun, bailara honetan oraindik bizirik dirauten jardueren eta espazioaren adierazgarri: nekazaritza eta abeltzaintza, eta baserri tradizionala.
Belaunaldien arteko transmisioa
1960ko hamarkadaren amaieran, Malloak mendietako zelaietako belarra baserrietara jaisteko aukera ematen zuen kable-sistema berezi hori erabiltzeari utzi zitzaion, eta, ondorioz, kableak eta euskarriak kentzen hasi zen, eta ia-ia hondakin guztiak desagertu egin ziren. Baina, zorionez, dena ez zen desagertu Araitz bailarako herritarren gogoan eta oroitzapenean tradizioa eta jarduera bera geratu baitziren. Horrek, argazki zahar askorekin lagunduta, bailarako herritar nagusien esperientzia eta oroitzapenarekin baliatuz, eta bertako biztanleek ondare bakar eta berezi hau bizirik mantentzeko duten interesarekin batera, ekimen hau eragin zuen.
Kable sistema honek berak bailarako kultura, etnografia, ingurumen eta paisaia balio eta ondare ugari biltzen ditu. Ondare hori, belaunaldi berriei transmititzen ez bazaie, galduz joango da, eta hori landa eremuak pairatzen duen abandonu kezkagarriaren beste adierazle bat izango da.
Hain zuzen ere, transmisioak protagonismoa hartuko du egun honetan. Izan ere, kablearen inguruko lanak birsortzeaz gain, ospakizun honetan sistema hori ezagutu eta haren funtzionamenduan parte hartu zuten emakume eta gizonak izango dira. Edadeko pertsonak dira, eta bertaratzen diren ikusleekin partekatuko dituzte beren esperientziak eta jakinduria.
Programa
Hilaren 22an (larunbata), urtero bezala, Gaintzan izango da topagunea (11:00etan plazan). Bertan, kableetarantz abiatu aurretik, ongi etorria emango da, Araizko kableei eta berreskuratzeari buruzko azalpen orokorrekin. Gero, taldean, ibilaldi polit batean igoko da, kableak berreskuratu diren tokiraino (Zezalain).
Toki honetan, segaren zorrozketaren, belarraren mozketaren eta izara batzuetan belarraren pilatzearen (buixiek) erakustaldia egingo da, gero kabletik botako diren belar fardoak sortuz. Fardoak kabletik botako dira, aurreko mendeko 20. eta 60. urteen artean Malloetan hain ohikoa den lan hori ikustaraziz.
Ondoren pintxoak dastatuko dira, bertako produktuarekin eta edariarekin. Hori guztia Gaintzako txokoan egingo den bazkarirako aperitibo gisa (15 euro helduak eta 5 euro haurrak. Txartelak salgai daude Arribeko gasolindegian).